Budapeşte

Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Gayriresmi Zirvesi'nin açılışında konuştu.

Programın düzenlendiği Budapeşte'nin kelime anlamına değinen Orban, bu ismin Buda ve Peşte'den oluştuğunu, Buda'nın büyük Türk hükümdarı Attila'nın kardeşinin ismi olduğunu söyledi.

Şehrin isminin Hunlara dayanmasının Macaristan ile Türk devletleri arasındaki derin tarihi, ruhani ve kültürel bağları gösterdiğini belirten Orban, zirveye ilk kez ev sahipliği yapmanın kendileri için onur olduğunu dile getirdi.

Orban'dan TDT ile işbirliğinin ülkesi için stratejik önem kazandığı vurgusu

Macaristan’ın 7 yıl önce bu teşkilata gözlemci üye olduğunu, bu zaman zarfında dünyada ciddi değişimlerin yaşandığını anlatan Orban, "O günlerde teşkilatın bu kadar önem kazanacağını ben de tahmin etmiyordum. O zamanlar Türk dünyasının yükselişe geçtiğini görüyordum. Ama bir yandan Türk dünyası ilerlerken, diğer yandan Macaristan’ın içinde bulunduğu Avrupa dünyası, Avrupa Birliği (AB) yavaşladı, gelişimi durdu, hatta dramatik bir duruma geldi." diye konuştu.

Orban, TDT üyesi ülkelerle Macaristan’ın ticaret hacminin 30 milyar dolardan 45 milyar dolara yükseldiğini belirterek, bu işbirliğinin ülkesi için stratejik önem kazandığını ifade etti.

Macaristan’ın sadece Avrupa ekonomisinin dinamikleriyle hareket etmesi halinde sıkıntı yaşayabileceğini kaydeden Orban, bu nedenle Türk dünyasının kalkınma dinamiğine ihtiyaç duyduklarını söyledi.

Orban, Ukrayna’da yaklaşık 3 yıldır süren savaşın ciddi ekonomik sonuçlar doğurduğunu, bu durumla baş edebilmede TDT ile olan işbirliğinin önemli katkıları olduğunu aktardı.

Erdoğan'a barışa katkılarından ötürü teşekkür etti

TDT ülkelerine son 3 yılda barıştan yana tutum sergiledikleri için Macar halkı adına teşekkür eden Orban, "Özellikle Cumhurbaşkanı Erdoğan'a teşekkür ederim. Başarılı barış misyonu ve arabuluculuğu için tebriklerimi sunuyorum. Sayın Başkan, üç yıl sonra yeniden Türkiye topraklarında doğrudan Rusya-Ukrayna görüşmeleri yapılması sizin başarınızdır." ifadelerini kullandı.

Orban, Avrupa’da ciddi bir enerji krizi yaşandığını, buradaki elektrik ve doğal gaz fiyatlarının ABD ve Çin’den 3-4 kat daha pahalı olduğunu, bu nedenle Avrupa’nın artık rekabet edebilir bir durumda olmadığını, bu rakamlarla rekabetçi bir ekonomi kurmanın mümkün olmadığını anlattı.

"Üstelik uygulanan yaptırımlar Avrupa’nın üzerine inşa edildiği kalkınma modelini tamamen yok etti." görüşünü paylaşan Orban, "Bu model neydi? Gelişmiş Batı teknolojisi ile kolay erişilebilen, büyük ölçüde Rusya’dan gelen ucuz enerji birleştiriliyordu. Bu kombinasyon rekabetçi ekonomiyi ve hızlı büyümeyi getiriyordu. Ancak yaptırımlar bu modeli parçaladı." değerlendirmesinde bulundu.

"Avrupa, pusulasız bir şekilde fırtınalı bir denizde savruluyor"

Orban, Avrupa’nın ekonomi stratejisinin olmadığını, henüz yeni bir yaklaşımın da geliştirilemediğini, bu nedenle Macaristan da dahil "Avrupa’nın pusulasız bir şekilde fırtınalı bir denizde savrulduğunu" ileri sürdü.

Ukrayna’nın Rusya’dan gelen doğal gazın geçişine izin vermemesinin trajik bir durumun yaşanmasına yol açtığını hatırlatan Orban, TDT ülkeleriyle daha önce yapılan işbirliğinin bu süreçte sağladığı olumlu katkıların önemine dikkati çekti.

Orban, geçmişte Batı’da TürkAkım Doğal Gaz Boru Hattı'nın inşası hakkında büyük tartışmalar yaşandığını, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu durumu iyi bildiğini hatırlatarak, şunları kaydetti:

"Batılılar bu hattın yapılmaması için her şeyi yaptı. Ama biz direndik ve inşa ettik. Bugün bu boru hattı olmasaydı Macaristan’da gaz ve enerji olmazdı. Bu nedenle bu projeye sonuna kadar destek verdiği için Cumhurbaşkanı Erdoğan'a teşekkür ederim. Bu, Macar ekonomisini yaşatan göbek bağımızdır. Cumhurbaşkanı Aliyev'e de teşekkür etmek isterim. Geçen yıl Azerbaycan’dan ilk doğal gaz sevkiyatları geldi. Bu daha önce hiç olmamıştı. Bu bir ilkti. Sayın Başkan’dan gelecekte de bu desteğin süreceği yönünde söz aldım."

Orban, işbirliği içinde oldukları diğer üye ülke devletlere de ayrı ayrı teşekkür etti.

Aliyev: Türk devletleri ile ulaştırma alanındaki işbirliklerimiz güçleniyor

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de konuşmasında Azerbaycan ile Macaristan arasındaki ilişkilerin gelişmesinden duyduğu memnuniyeti dile getirerek, Macaristan'ın bağımsız dış politika izleyen ve uluslararası itibarı artan bir ülke olduğunu vurguladı.

Aliyev, Azerbaycan'ın TDT'ye üye ülkelere toplam 20 milyar dolardan fazla yatırım yaptığını bildirdi.

Ulaştırma alanındaki bölgesel iş birliklerine değinen Aliyev, son yıllarda Azerbaycan'da kara yolları, demir yolları, deniz limanları, tersaneler ve hava taşımacılığı altyapısına büyük yatırımlar yapıldığını aktardı.

Aliyev, "Türk devletleri ile ulaştırma alanındaki işbirliklerimiz güçleniyor. Azerbaycan, açık denizlere çıkışı olmasa da Avrasya'nın önemli lojistik ve ulaşım merkezi haline geldi. 2024'te Türkiye ve Orta Asya ülkelerinin Azerbaycan üzerinden yaptığı transit taşımaların 11 milyon tona ulaştı." diye konuştu.

Orta Koridor'un önemli halkası olan Bakü-Tiflis-Kars Demir Yolu'nun taşıma kapasitesinin, Azerbaycan'ın mali desteğiyle yıllık 5 milyon tona çıkarıldığını hatırlatan Aliyev, Orta Koridor'un dijitalleşmesine büyük önem verdiklerini belirtti.

Aliyev, bu bağlamda, Hazar Denizi'ndeki limanlar arasında taşımacılığı ve ticareti kolaylaştıracak tek dijital platform kurulması yönündeki çalışmaların sürdüğünü kaydetti.

Azerbaycan'ın Hazar Denizi'nde 50'den fazla ticaret gemisine sahip olduğunu, ayrıca 10 yeni gemi inşa ettiklerini bildiren Aliyev, Alat Uluslararası Deniz Ticaret Limanı'nın kapasitesinin ise 15 milyon tondan 25 milyon tona çıkarılacağını söyledi.

Aliyev, Azerbaycan'da halihazırda 8 uluslararası havalimanının faaliyette olduğunu, 9'uncu havalimanının yakında hizmete açılacağını dile getirdi.

Azerbaycan'ın ev sahipliğinde düzenlenen COP 29 Zirvesi çerçevesinde Azerbaycan, Kazakistan ve Özbekistan liderlerinin yeşil enerjinin geliştirilmesi ve iletimi konusunda stratejik ortaklık anlaşması imzaladığını hatırlatan Aliyev, bu anlaşmanın, bölgede üretilen yeşil enerjinin Hazar-Karadeniz güzergahı üzerinden dünya piyasalarına ihracatı için geniş imkanlar sunduğunu ifade etti.

Caparov: Macaristan, AB ile Türk dünyası arasında bir köprüye dönüştü

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ise Macaristan'ın TDT'nin onurlu ve aktif gözlemci ülkesi olduğunu belirterek, zirvenin Budapeşte'de yapılmasının "tarihi ve sembolik" bir anlam taşıdığını kaydetti.

Caparov, Macaristan'ın teşkilatın gelişimine yönelik katkılarının yüksek düzeyde olduğunu ifade ederek bu anlamda TDT'nin Budapeşte'deki temsilciliğinin ve başkanının çabalarına işaret etti.

Macaristan'da, "Doğu ile Batı'nın Buluşma Noktası" başlığı ile toplandıklarını kaydeden Caparov, "Macaristan, Avrupa Birliği ile Türk dünyası arasında bir köprüye dönüştü. Bunu böyle ifade etsem yanılmam." dedi.

Caparov, geçen yıl kasım ayında başkent Bişkek'te yapılan Türk Devletleri Teşkilatı üye ülke Devlet Başkanları Zirvesi'nin ardından Macaristan'da bugün toplanmanın mantıklı bir devamı olduğunu belirtti.

Türk Devletleri Teşkilatının Kırgızistan'ın dönem başkanlığı döneminde önemli etkinliklerin planladığını aktaran Caparov, bu etkinliklere kardeş ülkelerin aktif bir şekilde katılacaklarını ümit ettiklerini kaydetti.

Caparov, bu doğrultuda bu yılın sonbahar mevsiminde TDT Hükümet Başkanları ve Başkan Yardımcıları Birinci Zirvesi'nin yapılacağını duyurarak hükümet başkanları ve başkan yardımcılarını davet etti.

Kırgızistan ile Türk Devletleri Teşkilatı üye ülkelerle olan ticaretin son 4 yılda iki kat arttığını ifade eden Caparov, "Bu gelişme bizi çok sevindiriyor." dedi.

Caparov, Kırgızistan olarak, Özbekistan'ın da Türk Kültür ve Miras Vakfına üye ülke olmasını desteklediklerini belirtti.

Mirziyoyev: Sorunların çözümünde ülkelerimizin ortak tutumlarını güçlendirmek önemli

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ise yüzyıllardır Doğu ile Batı arasında güçlü bir köprü olan Budapeşte şehrinde bulunmaktan büyük mutluluk duyduğunu dile getirerek, zirvenin hızla değişen ve öngörülmesi imkansız karmaşık süreçlerin yaşandığı bir dönemde gerçekleşmekte olduğuna dikkati çekti.

Mirziyoyev, "Jeopolitik ve jeoekonomik gerginlikler, bölgesel çatışmalar ve iklim değişikliğinin artan etkileri hepimiz için büyük zorluk oluşturuyor. Bu nedenle, güncel sorunların çözümünde ülkelerimizin ortak yaklaşım ve tutumlarını güçlendirmek, her zamankinden daha büyük önem taşımaktadır.” ifadelerini kullandı.

En güncel sorunların uluslararası hukuk ve Birleşmiş Milletler Antlaşması temelinde çözülmesi gerektiğine inandığını dile getiren Mirziyoyev, Ukrayna çevresindeki durumun diplomasi ve müzakereler yoluyla çözülmesine yönelik yapıcı çabaları desteklediklerini ve bu bağlamda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın son aylarda yaptığı değerli katkıları özellikle belirtmek istediğini söyledi.

Mirziyoyev, Gazze'de ateşkesin ihlali ve çatışmaların yeniden başlamasının kendilerini derinden kaygılandırdığının altını çizerek "İki halk için iki devletli çözüm gerçekleşmediği sürece Filistin-İsrail sorununa adil bir çözüm bulunması mümkün değildir." dedi.

Afganistan'daki karmaşık durumun da dikkate alınması ve soruna ortak çözüm bulunması gerektiğini ifade eden Mirziyoyev, bu toplantıda Afganistan konusunda ortak bildirinin kabul edilmesinin, örgütün bu konuya ciddi önem verdiğini gösterdiğini aktardı.

Mirziyoyev, geçen yıl Türk devletleri arasında stratejik, ebedi ortaklık, dostluk ve kardeşlik ilişkilerine ilişkin bir anlaşmasının geliştirilmesi yönünde teklifte bulunduklarını anımsatarak bugün bu belgenin önemi ve güncelliğinin daha da arttığını, söz konusu anlaşmanın Türk halklarını daha da yakınlaştıracağını ve çok yönlü işbirliğinin hukuki temelini güçlendireceğini kaydetti.

Mirziyoyev, söz konusu belgenin Bakü Zirvesi'nde imzalanmasını teklif etti.

Teşkilata üye ülkeler arasında karşılıklı ticaret hacminin arttırılması ve bu amaçla bir platformun oluşturulması gerektiğini belirten Mirziyoyev, ayrıca Trans-Hazar uluslararası ulaşım koridoru üzerinden yük taşımacılığı hacminin arttırılması ve gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi amacıyla tek masa ve yeşil koridor sistemlerinin kurulmasını önerdi.

Mirziyoyev, bu alandaki işbirliğini genişletmek amacıyla kasım ayında Taşkent'te Türk Devletleri Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Forumu'nu düzenlemeyi planladıklarını bildirdi.

Türk Yatırım Fonunun faaliyetlerinin örgüt üyesi ülkeler arasında karşılıklı yatırımların artmasına ivme kazandıracağını ifade eden Mirziyoyev, yenilikçi projelerin desteklenmesi amacıyla ortak girişim şirketi kurulması ve ortak yatırım portalı oluşturulmasının önemine dikkati çekti.

Mirziyoyev, geçen sene Özbekistan’ın Türk Kültür ve Mirası Vakfı üyeliğine ilişkin karar aldıklarını anımsatarak, bu vakfın bir sonraki toplantısının ülkesinde yapılmasını teklif etti.

Üç sene önce teşkilat kapsamında Türk Dünyası birliğine büyük katkı yapanların ödüllendirilmesi amacıyla ünlü şair ve devlet adamının adını taşıyan "Ali Şir Nevai Uluslararası Ödülü"nün tesis edildiğini anımsatan Mirziyoyev, bu toplantıda Nobel Kimya Ödülü sahibi Prof. Dr. Aziz Sancar'a söz konusu ödülün takdim edilmesinin kendilerine memnuniyet verdiğini de sözlerine ekledi.

AA