Türkiye Sebze ve Meyve Komisyoncuları Federasyonu (TÜSEMKOM) Hal Yasası Tasarısı'na karşı olduklarını açıkladı. Açıklamada, "ülkemizde mantar gibi sokak aralarına kadar inen AVM'ler ve yabancı sermayeli zincir marketler nihayi tüketiciyi teslim aldıkları gibi Yasa Tasarısının Kanunlaşması halinde üreticimizi ve aradaki toptan pazarlama kanallarını da ele geçirmelerinden endişe duyulmaktadır" denildi.
TÜSEMKOM, AB Ülkelerinde sayıları parmakla gösterilecek kadar az sayıda ve şehirlerin dışında kurulan AVM'leri ve zincir marketlerin, hiçbir kurala uymadan açılmakta olduğunu iddia etti ve şu iddiaları sıraladı:
"AB ülkelerinde hafta içi günlerde akşam 18.00'de haftasonları cumartesi günleri öğlende ve pazar günleri tam gün kapanan marketler, ülkemizde tatil yörelerinde 7/24 saate varan sürelerde açık kalarak çevredeki tüm küçük esnafı saf dışı bırakmaktadır. İşsizler ordusuna yenilerini katan bu uygulamaya ne yazık ki dur denilmemektedir.
... Tasarı ile küçük esnaftan sonra küçük çiftçi de bildirim modeli ile üretim ve sistemden çıkarılmaktadır. Fonksiyonları azaltılan toptancı hallerden sonra dev alıcılarla karşı karşıya kalacak olan üreticimizin beklediği fiyatları bulamayacağı bir tarafa, promosyon, geri komisyon alınması, reyon kirası, reklam ve yeterli miktarda ürün teslimi gibi yaptırımları yerine getirmesi mümkün olamayacak ve kısa sürede üretimi terk etmek zorunda kalacaktır.
... AB'den alınan bir yazıda; üretici örgütlerinin en güçlü olduğu İspanya'da marketlerin büyük alım güçlerini kullanarak üreticilere fiyat dikte ettirdikleri, istedikleri standartta ve miktarda ürün teslimi gibi yaptırımlar uyguladıkları, bu yüzden üretici gelirlerinin devamlı azaldığından bahisle; ülkemizdeki uygulama sorulmakta ve bu konuda yardım istenmektedir.
... Bu açıklamadan sonra da getirilmek istenen sistemin kimin yararına olduğunun yorumunu takdirlere bir kere daha sunuyoruz.
... Tasarının onbirinci maddesi ile toptancı hallerindeki işyerlerinin kiralama veya satış yoluyla işletilmesine başlanmasıdır. Bu maddenin sektörümüz mensuplarını en çok üzen tarafı ise, halen tahsis şeklinde işletilen toptancı hallerindeki işyerlerindeki mevcut tahsislerin iptali ile 2886 sayılı Kanun çerçevesinde her on yılda bir kira ihalesine çıkılarak işletilecek olması gibi çok tehlikeli bir yöntemin getirilmesidir.
... İhaleye çıkıldığında yükselecek kira maliyetlerinin fiyatlara yansıtılması kaçınılmaz olacak ve toptancı hal esnafının büyük zincir marketlerle rekabet şansı daha da azalacaktır. Diğer bir sakınca ise toptancı hallerin işletmesinin büyük sermaye tarafından yapılması halinde de bu sektörde tekelleşme baş gösterecektir.
... Giriş çıkışı tartılı, yalnızca toptan ticaret yapılabilen ve belediyenin her türlü yaptırım ve denetimi altında hizmet veren hallerdeki dükkanların cadde üstünde her istediğini yapabilen bir iş yeri gibi düşünülerek ihale ile belirli süreli kiralama sisteminde işletilmesine rıza göstermemiz istenmektedir. Bir taraftan bu Tasarı ile fiyatların ucuzlayacağı haberleri basında yer alırken, maliyetleri arttıracak uygulamalar göz ardı edilmektedir. Düşüncemizi tekrarlamakta fayda görüyoruz, bu Tasarı ile sebze ve meyve fiyatlarının ucuzlaması mümkün olamayacaktır.
... Tasarının 11.maddesinin 6. bendinin (ı) fıkrasında çok ince düşünülerek Hal sistemini ve Komisyoncuları devre dışı bırakmaya yönelik bir düzenlemede; “Toptancı hallerinde kiraladıkları işyerlerini başkasına devredenlerin ya da kiraladıkları veya satın aldıkları işyerlerini herhangi bir şekilde kullandıranların, Kira sözleşmelerinin feshine karar verilir” denilmektedir. Görüldüğü üzere, bu düzenleme toptancı halinde bir işyerini kiralayan işletmecinin buraya yaptığı veya yapacağı yatırımların (ofis, bilgisayar sistemi, soğuk hava odası, kantar tesisi, araç gereçler, boş kasa) kiralama süresi içinde kişinin hasta olması, ödeme sıkıntısına düşmesi, iflas etmesi ve işi bırakmak zorunda kalması, hatta ölmesi halinde bila bedel bırakması sonucunu doğurmaktadır. Böyle bir düzenlemenin hiçbir yasaya uygun olabileceği düşünülememekte, hatta Anayasaya aykırı olabileceğine inanılmaktadır.
... Ticari hayatta her işyeri karşılıklı anlaşmalarla devredilip devir alınabilmektedir. Böylece işyerlerinin devamlı aktif olması sağlanmaktadır. Kamu Mallarında, örneğin Vakıflarda, Belediyelerde ve büyük AVM'lerde bile bir işyerini kira ile işleten kişi işyerini yönetimlerin onayı ile bir başkasına devredebilmektedir.
... Özetle, mevcut sistemi bozmaya yönelik bu düzenlemeleri basın ve Kamuoyunun dikkatine sunmakta fayda görülmektedir. Görüşlerimizi siz kanaat önderlerimizin bilgi ve dikkatlerine sunar, Ülkemiz ve Milletimiz yararına olabilecek yorumlarınıza ihtiyacımız bulunduğunu takdirlerinize sunarız. "
