Hak ve özgürlüklerin standartları İnsan Hakları Eylem Planı ile güçlendirilecek

İnsan Hakları Eylem Planı kapsamında, AB'ye üyelik süreci karşılıklı hak ve yükümlülükler çerçevesinde kararlılıkla sürdürülecek, özellikle Vize Serbestisi Diyaloğunda karşılanması beklenen hususlara yönelik çalışmalara hız verilecek!

Ankara

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan ve 9 amaç altında sıralanan 50 hedef ve 393 faaliyetten oluşan İnsan Hakları Eylem Planı, Adalet Bakanlığı'nın internet sitesinde Türkçe ve İngilizce olarak yayımlandı.

Eylem Planı'nın giriş bölümünde, belgenin çıkış noktasının insanın maddi ve manevi varlığı ile onur ve saygınlığını devletin bütün kurum ve kuruluşlarıyla tüm işlem ve eylemlerinde koruma yükümlülüğü olduğu vurgulandı. Herkesin hukuk karşısında eşit, onurlu ve saygın bireyler olarak haklarının korunmasının demokratik devletin temel göstergesi olduğu belirtilen giriş bölümünde, Eylem Planı'nın yargı reformunun arkasındaki reform ve ilerleme iradesine dayandığı, kapsamının ise bütün adli ve idari faaliyetleri içine aldığı bildirildi.

Belgenin, uygulamadaki sorunların çözümüne yönelik üst düzey bir farkındalık ve güçlü bir koruma sisteminin oluşturulmasını öngördüğü ifade edilen giriş bölümünde şunlara yer verildi:

"Ayrıca, detaylı bir mevzuat taramasıyla hak ve özgürlükler alanını genişletici değişikliklerin yanında, kamu hizmetlerinin erişilebilir, hesap verilebilir, eşit, şeffaf ve adil bir şekilde sunulması da hedeflenmektedir. Böylece, insan hak ve özgürlüklerine ilişkin standartlar yükseltilecek, bunun doğal sonucu olarak demokrasinin vatandaş memnuniyeti odaklı güçlenme süreci yeni bir ivme kazanacaktır.

Bu özellikleri çerçevesinde belgenin arka planına bakıldığında insan hakları hukukunun evrensel standartları öne çıkmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) içtihatları ve Avrupa Birliği müktesebatı da söz konusu insan hakları hukukuna ilişkin standartları sürekli yükselten bölgesel düzeyde uluslararası enstrümanlardır."

Eylem Planı'nda toplumun ihtiyaçları ve vatandaş memnuniyeti odaklı değişiklikler öngörüldüğü belirtilen giriş bölümünde, "Eylem Planı aynı zamanda uygulayıcılara yönelik yol haritasıdır, rehberdir. Kuşkusuz, hak ve özgürlükler alanında mevzuat değişiklikleri ne kadar güçlü olursa olsun, reformların başarısında belirleyici unsur iyi ve doğru uygulamadır. Dolayısıyla İnsan Hakları Eylem Planı’nda ortaya konulan ilke ve yaklaşımların uygulamacılar tarafından benimsenmesi hayati öneme haizdir. Bu gerçekten hareketle belgede uygulamanın geliştirilmesine yönelik eğitim ve farkındalık faaliyetlerine geniş biçimde yer verilmiştir." ifadeleri kullanıldı.

"Daha güçlü bir insan hakları koruma sistemi"

Eylem Planı'nın "Daha Güçlü Bir İnsan Hakları Koruma Sistemi" başlıklı ilk amacında çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.

Buna göre, "İnsan Haklarına Dayalı Hukuk Devleti Anlayışının Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, hukukun üstünlüğü ile hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi için mevzuat ve uygulama düzenli olarak gözden geçirilecek ve gerekli tedbirler alınacak.

Avrupa Birliği'ne üyelik süreci karşılıklı hak ve yükümlülükler çerçevesinde, ortaklık hukukunun yenilenme ihtiyaçları da gözetilerek kararlılıkla sürdürülecek, özellikle Vize Serbestisi Diyaloğunda karşılanması beklenen hususlara yönelik çalışmalara hız verilecek.

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonundan kurumlara gönderilen talep, değerlendirme ve tespitlerin hızlı ve etkin biçimde karşılanması sağlanacak.

Bireysel başvuru sisteminin 9 yıllık uygulaması değerlendirilecek ve etkinliği artırılacak.

Demokratik katılımı güçlendirmek için siyasi partiler ve seçim mevzuatında gerekli değişiklikler yapılacak.

"İnsan Hakları Kurumlarının Etkinliğinin Artırılması" hedefine yönelik olarak, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun yapısı, BM Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Statüsüne İlişkin İlkeler ile uyumlu hale getirilecek ve İnsan Hakları Kurumları Küresel Ağı akreditasyonu alması sağlanacak.

Kamu Denetçiliği Kurumu ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu kararları kişisel verilerin korunması suretiyle kamuoyunun erişimine açılacak. Kişisel Verileri Koruma Kurumu ile Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunun etkinliği artırılacak.

Kolluk görevlilerinin eylemlerine ilişkin şikayet sisteminin etkili, hızlı ve şeffaf bir şekilde işlemesi amacıyla Kolluk Gözetim Komisyonunun etkinliği artırılacak.

Uzun yargılamadan kaynaklı zararların Anayasa Mahkemesine başvuruya gerek kalmaksızın İnsan Hakları Tazminat Komisyonu tarafından kısa sürede giderilmesi sağlanacak.

İl ve ilçe insan hakları kurullarının yapısı güçlendirilerek etkinlikleri artırılacak. İnsan hakları kurumlarının ulusal ve uluslararası gelişmeleri yakından takip etmeleri ve kendi aralarında bilgi ve belge paylaşımını artırmak amacıyla yılda en az 2 defa bir araya gelmeleri sağlanacak, ayrıca bu kurumların yüksek mahkemelerle iş birliği imkanları güçlendirilecek.

Ceza infaz kurumlarının denetimleri ile takibinin uluslararası standartlarda daha etkili bir şekilde yapılabilmesi amacıyla barolar, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerden de temsilcilerin katılımıyla bağımsız bir "Ceza İnfaz Kurumları İnsan Hakları İzleme Komisyonu" kurulacak.

Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurullarının etkinliğini artırmak amacıyla, kadın temsili de dikkate alınarak yapısı gözden geçirilecek, bu kurullara adliye, nakil aracı ve hastane gibi kurum dışındaki tutulma yerleri ve koşullarını da inceme yetkisi verilecek.

Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri İzleme Kurullarının hazırladığı dönemsel raporlar, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ve ilgili infaz hakimliğine de gönderilecek.

Denetimli serbestlik hizmetlerinin kurumlar arası iş birliğiyle insan hakları temelinde geliştirilmesi ve yürütülmesi ile yükümlülerin topluma entegrasyonlarının daha etkin bir şekilde sağlanmasına yönelik politikalar oluşturulması amacıyla "Denetimli Serbestlik Hizmetleri Danışma Kurulu" yeniden yapılandırılacak.

"Mağdur Haklarının Korunması" hedefi çerçevesinde çocuklar, kadınlar, engelliler ve yaşlılar başta olmak üzere suç mağdurlarına yönelik psikososyal destek ve bilgilendirme gibi hizmetlerin etkinliği artırılacak. Çocukların ve suç mağdurlarının adli süreçte ikincil örselenmelerinin önlenmesi amacıyla oluşturulan adli görüşme odaları ve çocuk izlem merkezleri ülke genelinde yaygınlaştırılacak ve bu yerlerin etkinliğinin artırılmasına yönelik mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Adliyelerde suç mağdurlarının kendilerini yalnız hissetmemelerine yönelik tedbirler artırılacak. Bu kapsamda çocuklar, kadınlar, engelliler ve yaşlılar başta olmak üzere bu kişilere adli süreçlerde yardımcı olmak amacıyla kurulan Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlükleri yaygınlaştırılacak. Suç mağdurlarına yönelik destek hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması için ilgili kurumlar arasında iş birliği ve koordinasyon güçlendirilecek. Adli süreçlerden psikolojik olarak daha çok etkileneceği değerlendirilen kırılgan kesimlerin iş ve işlemlerinde yardımcı olmak ve bu kişilere psikososyal destek sağlamak üzere adliyelerde rehberlik hizmeti vermek amacıyla uzmanlar görevlendirilecek.

Spor tahkim kurullarının yapısı yeniden düzenlenecek!

İnsan Hakları Eylem Planı'nın "Yargı Bağımsızlığı ve Adil Yargılanma Hakkının Güçlendirilmesi" başlıklı ikinci amacında da önemli düzenlemeler yer aldı.

Buna göre, "Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığının Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, yargılama süreçlerinde sık hakim değişikliğini önlemek amacıyla hakimlerin tayinlerine esas bölge sistemi yeniden düzenlenecek. Bölge adliye ve bölge idare mahkemelerinde görev yapan hakim ve savcıların talepleri veya haklarında bir disiplin soruşturması olmaması halinde belirli bir süre ilk derece mahkemelerine atanmayacaklarına ilişkin teminat getirilecek.

Adalet bakanının, hakimleri başka bir yargı çevresinde geçici olarak yetkilendirebilmesine ilişkin hüküm kaldırılacak. Hakim ve savcılar için coğrafi teminat sağlanacak, hakimlik teminatı güçlendirilecek. Hakim ve savcılara yönelik disiplin suç ve cezaları objektiflik, öngörülebilirlik ve orantılılık ilkeleri dikkate alınarak gözden geçirilecek. Hakim ve savcıların disiplin soruşturmalarında vekilin hukuki yardımından faydalanmaları açıkça düzenlenecek, savunma ve zamanaşımı süreleri konusundaki usuli güvenceler artırılacak.

Hakim ve savcıların terfi sistemleri; hedef süreye uyum, kararların yeterli gerekçeyle yazılıp yazılmadığı, isabet oranı ve insan haklarına duyarlılık gibi objektif performans kriterleri çerçevesinde yeniden yapılandırılacak. Hakim ve savcıların görevlerini daha iyi bir şekilde icra edebilmeleri ve yargının tarafsızlığının tahkim edilebilmesi için objektif kriterler çerçevesinde teftiş sisteminin etkinliği artırılacak.

Türkiye Adalet Akademisi, çoğulculuk, katılımcılık ve şeffaflık ilkeleri doğrultusunda yeniden yapılandırılacak ve bağımsızlığı güçlendirilecek. Spor tahkim kurullarının yapısı ve işleyişi AİHM kararları da dikkate alınarak yeniden düzenlenecek.

"Gerekçeli Karar Hakkının Güçlendirilmesi" hedefi doğrultusunda, mahkeme ve savcılık kararlarının, Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarında belirlenen standartları da karşılayacak şekilde yeterli, ikna edici ve anlaşılabilir olmasına ilişkin meslek öncesi ve meslek içi eğitim faaliyetleri düzenlenecek. Hakim ve savcıların meslek içi eğitim programları performans esaslı ihtiyaç analizi yapılarak planlanacak.

Yargılamanın sürüncemede bırakılması ve gerekçesizlik nedenlerine dayalı istinaf ve temyiz süreçlerindeki tespitlerin terfi ve disiplin incelemelerinde dikkate alınmak üzere Hakimler ve Savcılar Kuruluna bildirilmesi sağlanacak. İstinaf ceza dairelerine, kararların açıkça gerekçesiz olması ve savunma hakkının kısıtlanması halleri bakımından da bozma yetkisi tanınacak.

"Masumiyet Karinesinin Uygulanmasına İlişkin Standartların Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, suç ve cezaların şahsiliği ile masumiyet karinesinin esas olmasına ilişkin temel ilkeler adli ve idari iş ve işlemlerde etkin bir şekilde uygulanacak. Lekelenmeme hakkının kapsamı genişletilecek ve düzenleme etkili bir şekilde uygulanacak. Soruşturma ve yargılamalar hakkında masumiyet karinesine dikkat edilmek suretiyle kamuoyunun bilgilendirilmesini temin etmek için kamu görevlileri ile medya çalışanlarına yönelik farkındalık artırıcı faaliyetler yapılacak.

İdari yargıda gerekçeli kararın 30 gün içinde yazılması kuralı getirilecek

"Makul Sürede Yargılanma Hakkının Güçlendirilmesi" hedefi için adliye ve dosya bazlı analiz sonuçları doğrultusunda "Yargıda Hedef Süre" uygulamasının makul sürede yargılamayı sağlayacak şekilde geliştirilmesine yönelik yeni adımlar atılacak.

Yargılamaların hızlı sonuçlandırılması ve vatandaşların mağduriyetlerinin engellenmesi amacıyla hedef süre uygulaması istinaf yargılamalarını ve Adli Tıp Kurumu işlemlerini de kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak. Bilişim alanında işlenen suçlar ile dolandırıcılık suçları başta olmak üzere soruşturma aşamasında ortaya çıkan yetki uyuşmazlıklarının hızlı bir şekilde sonuçlandırılması amacıyla gerekli tedbirler alınacak.

Mahkemelerin görev ve yetki uyuşmazlıklarına ilişkin sorunlar, makul sürede yargılanma hakkını temin etmek amacıyla giderilecek. Mahkeme hakiminin mazereti nedeniyle keşif ve duruşmalara katılamayacağı taraf avukatlarına bildirilecek ve bu hallerde yeni duruşma günü tayinine üst süre sınırı getirilecek.

Uyuşmazlık Mahkemesi kararlarının benzer nitelikteki davalarda bağlayıcı olmamasından kaynaklanan gecikmeleri önlemek amacıyla bu mahkeme kararlarının diğer davalar için de bağlayıcı nitelik taşımasına yönelik mevzuat değişikliği yapılacak.

İdari yargıda gerekçeli kararın 30 içinde yazılması kuralı getirilecek. Yargılamaların makul sürede tamamlanması ve vatandaşların işlerinin kolaylaştırılması amacıyla elektronik tebligat uygulaması, yurt dışında ikamet eden vatandaşları da kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak, tebligat işlemlerinin usulüne uygun yapılmasının temini amacıyla PTT görevlilerine düzenli eğitim verilecek.

Ceza yargılamalarında seri muhakeme ve basit yargılama gibi usullerin kapsamı genişletilecek ve bu suretle adli süreçlerin daha hızlı ve etkin bir şekilde tamamlanması sağlanacak. Yargılama sürecinde bilgi ve belge istenilen kurum ve kuruluşların, bu istemleri en kısa sürede yerine getirmelerine yönelik düzenleme yapılacak.

İş davalarında hakimlerin dava konusuyla sınırlı olmak üzere Sosyal Güvenlik Kurumunun tüm kayıtlarına bilişim sistemi üzerinden erişebilmesi suretiyle davaların daha hızlı sonuçlandırılması sağlanacak. Bozma kararı verilen dosyaların, öncelikle ve ivedilikle görülmesi sağlanacak.

"İddia ve Savunmanın Eşitliği İlkesine İlişkin Standartların Geliştirilmesi" hedefi doğrultusunda, iddianameler, makul sürede ve eksiksiz olarak hazırlanacak, mağdur ve müştekilere de tebliğ edilecek.

Şüpheli ve sanığın yaptığı teşhis ve katıldığı yer gösterme işlemlerinin zorunlu müdafi huzurunda yapılmasına ilişkin uygulamadan kaynaklı sorunlar giderilecek. Sanığın duruşma esnasında avukatın hukuki yardımından daha etkili şekilde yararlanabilmesi amacıyla oturma düzeninde gerekli değişiklikler yapılacak. Sanığın son sözünü etkisizleştirecek uygulamalardan kaçınılmasına yönelik tedbirler alınacak.

İdari davalarda dosyaya sonradan giren bilgi ve belgelerin taraflara tebliği zorunlu hale getirilecek. İdari yargılamada muhtemel hak kayıplarının önlenebilmesi için, davanın ilgili kişilere ihbarına ilişkin uygulamadan kaynaklı aksaklıklar giderilecek ve davaya katılan kişilerin tek başına kanun yoluna başvurabilmesi sağlanacak. Soruşturma ve yargılama aşamasında dosyaya giren bütün evrakların UYAP sistemine aktarılmasında uygulamadan kaynaklı sorunlar giderilecek.

Havalimanlarında adliye uygulaması yaygınlaştırılacak

"Savunmanın Güçlendirilmesi ve Avukatlık Hizmetlerinde Kalitenin Artırılması" hedefi kapsamında, avukatların bilgi ve belge temin etmelerine ilişkin yasal yetkileri genişletilecek, avukatlar tarafından UYAP üzerinden mahkeme ve icra dairelerine gönderilen taleplerin makul süre içinde karara bağlanmasına yönelik tedbirler alınacak. Avukatların, takip ettikleri işlerde, mevzuata uygun olarak "aslı gibidir" şeklinde tasdik ettikleri belgelerin, adli ve idari merciler tarafından işlemlere esas alınması sağlanacak.

Müdafinin dosya inceleme yetkisine yönelik olarak belli suçlar için verilebilen kısıtlama kararına üst süre sınırı getirilecek, müdafi veya vekilin soruşturma dosyasını incelemesine ilişkin usul ve esaslar belirlenecek.

Avukatların, Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruları elektronik ortamda yapabilmelerine imkan sağlanacak. Adli yardım hizmeti sunan avukatlara ilişkin Türkiye Barolar Birliğince performans kriterleri belirlenecek.

Zorunlu müdafi ve vekillik hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenecek, buna göre müdafi ve vekil listeleri yıllık olarak güncellenecek.

Yargıda sosyal devletin bir gereği olarak maddi durumu yetersiz olan kişilere verilen adli yardım hizmetleri için avukatlardan alınan vergi oranı yeniden düzenlenecek. Zorunlu müdafi ücretleri artırılacak ve bu ücretlerin gecikmeksizin ödenmesi için evrakların dijital ortamda tamamlanması sağlanacak. Kamu avukatlarının çalışma esaslarına ve özlük haklarına yönelik iyileştirme yapılacak. Bir mesleği icra ederken aynı zamanda avukatlık stajı yapılabilmesine imkan sağlanacak.

e-Duruşma yaygınlaştırılacak!

"Adalete Erişimin Güçlendirilmesi" hedefi için yargı, icra ve noter harç ve masrafları gözden geçirilerek sadeleştirilecek, elektronik ödeme yöntemleri ile de tahsiline imkan sağlanacak.

"E- duruşma" uygulaması yaygınlaştırılacak, tüm hukuk mahkemelerindeki duruşmalara bu uygulama üzerinden katılım imkanı sağlanacak.

Maddi durumu elverişli olmayan kişilerin, adli yardıma başvuru usulünün kolaylaştırılması amacıyla standart başvuru formları oluşturulacak, ayrıca e-Devlet üzerinden başvuru imkanı getirilecek.

Danıştayın ilk derece mahkemesi sıfatıyla baktığı uyuşmazlıklarda UYAP üzerinden dava açılabilmesi, dilekçe ve belge gönderilebilmesi sağlanacak.

Adalet hizmetlerine erişimi kolaylaştırmak amacıyla İstanbul Havalimanı'nda başlatılan 7 gün 24 saat adliye uygulaması hava ve yolcu trafiğinin yoğun olduğu diğer havalimanlarında da yaygınlaştırılacak.

Engelliler, yaşlılar ve yatağa bağımlı hastalara ilişkin adli süreçlerin adliyelere gelmelerine gerek duyulmaksızın bulundukları yerlerden doğrudan ya da görüntülü iletişim teknolojileri kullanılarak yürütülmesi sağlanacak. Yurt dışında yaşayan vatandaşlara yönelik etkin hukuki destek ve danışmanlık hizmeti verilmesine devam edilecek.

Vatandaş dostu adliye anlayışının geliştirilmesi için, adliyelerde "Halkla İlişkiler Büroları" oluşturulacak ve ön bürolar ile danışma masaları yaygınlaştırılacak. Tanıklık ücreti ve tanıklara yaklaşımla ilgili standartlar belirlenecek, bu çerçevede kapsamlı bir tanıklık kılavuzu hazırlanacak.

Kamu İhale Mevzuatı gözden geçirilecek

Planın "Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflık" başlıklı üçüncü amacında da dikkat çekici çeşitli hedef ve faaliyetlere yer verildi.

Bu doğrultuda, "İdarenin İş ve İşlemlerinde Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflığın Güçlendirilmesi" hedefi için mevzuat düzenlemelerinin şeffaf ve katılımcı bir anlayışla, paydaşların görüşleri alınarak hazırlanması amacıyla Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik, yeniden düzenlenecek.

İkincil düzenlemelerin kaliteli bir şekilde ve vakit geçirmeksizin yapılması temin edilecek. İdareye yapılan başvurularda idarenin cevap verme süresi 60 günden 30 güne indirilecek. Kamu hizmetlerinin sunumunda uyulacak usul ve esaslara ilişkin mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Kamu ihalelerinde rekabetin sağlanması ve şeffaflığın artırılması amacıyla Kamu İhale Mevzuatı gözden geçirilecek Avrupa Birliği'nin Doğrudan Yabancı Yatırımların İzlenmesi Hakkında Çerçeve Kararı ile uyumlu yasal düzenlemeler yapılacak ve Sanayileşme İcra Komitesi bu düzenlemeler doğrultusunda görevini yerine getirecek.

Sözleşme ve teşebbüs hürriyetine ilişkin mevzuat ve uygulamalar; öngörülebilirlik, kazanılmış hakların korunması ve şeffaflık ilkeleri temelinde gözden geçirilecek ve bu ilkelere aykırılık taşıdığı tespit edilen hükümler yürürlükten kaldırılacak.

Şeffaflığın artırılması ve yolsuzlukla mücadelenin daha da güçlendirilmesine ilişkin Strateji Belgesi güncellenecek ve uygulanması etkin bir şekilde takip edilecek.

Türk Ticaret Kanunu'nda yer alan tasfiye hükümleri gözden geçirilecek ve ticaret şirketlerinin tasfiye kararı almaları halinde uygulanacak tasfiye yöntemleri basitleştirilecek. Ticari sırrın tüm yönleriyle düzenlendiği ve korunduğu düzenlemeler hayata geçirilecek.

Uluslararası yatırımcılar ve yabancı kişilere, haklarıyla Türk hukuk sistemini anlatan yazılı ve görsel materyaller kendi dillerinde hazırlanarak erişimlerine sunulacak.

Zaman ve emek kaybının önlenmesi amacıyla noterlik işlemlerinde dijital dönüşüm hızlandırılacak, ayrıca bu işlemlerde sahteciliği tamamen ortadan kaldıracak olan Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemi uygulamaya konulacak.

Yurt dışında yaşayan vatandaşlar ile mavi kartlıların, eğitim, sağlık ve adalet başta olmak üzere kamu hizmetlerinden yararlanmalarında uygulamadan kaynaklı sorunların giderilmesine devam edilecek.

"Adli Süreçlerde Hukuki Öngörülebilirlik ve Şeffaflığın Güçlendirilmesi" hedefi doğrultusunda adli ve idari yargıda itiraz, istinaf ve temyiz başta olmak üzere kanun yollarına başvuru süreleri yeknesak hale getirilecek, böylelikle hak arama yollarının kullanılmasında belirlilik artırılacak.

İstinaf ve temyiz sürelerinin, hükmün tefhimi yerine gerekçeli kararın tebliğinden sonra başlamasına yönelik mevzuat çalışması yapılacak. İstinaf kanun yolunda, aynı konulardaki karar farklılıklarını gidermek amacıyla yüksek mahkemelerin ilgili dairelerinin de katılımıyla düzenli toplantılar yapılacak.

Bütün yargı kararları kişisel veriler korunarak erişime açılacak, kararı veren hakim veya mahkeme heyetinin isimleri ile birlikte yayınlanacak.

Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımların kapsamı genişletilecek. İdari para cezalarına ilişkin hükümler, görevli mahkeme yönüyle gözden geçirilecek. İdari para cezalarına ilişkin olarak Kabahatler Kanunu'nda öngörülen başvuru ve itiraz yollarının etkinliği artırılacak ve böylelikle hak arama yolları geliştirilecek.

Vergi suçunun her yıl için ayrı ayrı oluşması yerine tek suç kabul edilerek zincirleme suç hükümlerinin uygulanması sağlanacak. Etkin pişmanlık hükümlerinin vergi suçları için de uygulanabilmesi sağlanacak.

Kamu kurum ve kuruluşları aleyhine hükmedilen tazminat ve alacakların gecikmeksizin ödenmesi sağlanacak.

Danıştay üyeliğine seçilebilmek için kıdem şartı getirilecek

"Yargının Etkililiği ve Kalitesinin Artırılması" hedefi kapsamında soruşturma, yargılama ve infaz aşamasında mevzuat ya da uygulamadan kaynaklı aksaklıklar, Ceza Hukuku Bilim Komisyonu görüşleri dikkate alınarak sürekli izlenecek ve ceza adalet sisteminin daha iyi işlemesi için gerekli tedbirler alınacak.

İstinaf kanun yolu, dört yılı aşkın uygulaması da dikkate alınarak, yargının verimliliği ve kalitesi açısından analiz edilecek ve sistemin daha iyi işlemesine ilişkin gerekli tedbirler alınacak. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve cezaların ertelenmesine ilişkin hükümler, bir bütün olarak ele alınacak ve ceza adaletinin geliştirilmesi amacıyla yeniden düzenlenecek.

Yargıtay ve Danıştay üyeliğine seçilebilmek için en az 45 yaş ile birinci sınıf olmanın yanı sıra belli bir kıdem şartı getirilecek. İlk derece ve istinaf mahkemelerinde Cumhuriyet başsavcılığı, adalet komisyonu başkanlığı, ağır ceza, ticaret ve idare mahkemeleri başkanlığı gibi görevlere atanabilmek için asgari mesleki kıdem şartı getirilecek.

Yargı mensuplarının bilgilerinin güncelliğini ve mesleki gelişimlerini sağlamak amacıyla sürekli ve zorunlu eğitim modeline geçilecek. Yüksek yargı mensupları, akademisyenler ve uygulamacılar arasında iş birliği ve etkileşimin artırılması amacıyla belirli konularda düzenli olarak değerlendirme toplantıları yapılacak.

Adalet hizmetlerinin daha kaliteli verilebilmesi için hakim, savcı ve yargı çalışanı sayısının, Avrupa Konseyi Adaletin Etkinliği Komisyonu (CEPEJ) raporları da dikkate alınarak iş yüküyle orantılı olmasını temine yönelik çalışmalara devam edilecek.

İnfaz hizmetlerinin denetiminin etkinleştirilmesi amacıyla Cumhuriyet savcılarının yetkileri gözden geçirilecek, infaz hakimleri ile ceza infaz kurumları kampüsünde görev yapmaları yönünde uygulama başlatılacak.

Hakim ve savcıların mesleğe hazırlık döneminin daha etkin hale getirilmesi ve mesleki tecrübenin artırılması için hakim ve savcı yardımcılığı müessesesi ihdas edilecek. Hakimlik, savcılık, avukatlık ve noterlik mesleklerine girebilmek için getirilen baraj sınavının (hukuk mesleklerine giriş sınavı) etkin biçimde uygulanmasına yönelik hazırlıklar tamamlanacak.

Hakim ve savcı adaylığı döneminde adliye stajları "Staj Eğitim Merkezi" olarak belirlenen adliyelerde yapılacak. Hakim ve savcı adaylarının mesleğe giriş sürecinde iletişim becerileri ve stres yönetimine ilişkin kabiliyetleri de dikkate alınacak.

Elektronik ortamda yapılan icra takip işlemlerinin sayısı artırılacak, zamanla tüm işlemlere yaygınlaştırılarak icra dairelerinde kağıtsız ofis ortamına geçilecek. Gayrimenkul satış sözleşmeleri, bazı çekişmesiz yargı işleriyle delil tespitinin noterler tarafından da yapılmasına imkan sağlanacak. Noterlerin çalışma gün ve saatleri vatandaşların ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yeniden belirlenecek.

Hukuk uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu gözden geçirilecek

"İhtisas Mahkemelerinin Güçlendirilmesi" hedefi doğrultusunda finans, sendika, imar ve kamulaştırma gibi alanlar ile vergi ve bilişim suçları bakımından ihtisas mahkemeleri belirlenecek. Hakimlerin adli yargıda ceza veya hukuk, idari yargıda idare veya vergi hakimi olarak görevlerini sürdürmeleri ve ihtisaslaşmaları sağlanacak.

Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren alanlarda hakimlere destek olmak üzere "mahkeme uzmanı" istihdam edilmesine yönelik çalışmalar yapılacak.

İlk defa ihtisas mahkemelerine atanan hakimlere göreve başlamadan önce ihtisas alanıyla ilgili eğitim verilecek. Başta kadastro mahkemeleri olmak üzere, hakimlerin ihtisas mahkemelerinde çalışma süreleri, davaların tamamlanma durumu da dikkate alınarak tespit edilecek, tayin olunacak yeni görev yerleri ise dosyaların bitirilme ve isabet oranına göre belirlenecek. Çözümü uzmanlık gerektiren uyuşmazlıkların ihtisaslaşmış hakimler eliyle ve daha hızlı bir şekilde sonuçlandırılması amacıyla il merkezlerinde bulunan ihtisas mahkemelerinde görülmesi sağlanacak.

Ticari hayatın yoğun olduğu il ve ilçelerde ticaret mahkemeleri ile fikri ve sınai haklar mahkemeleri kurulacak.

"Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yollarının Etkinliğinin Artırılması ve Yaygınlaştırılması" hedefine yönelik olarak gerçek ve tüzel kişiler ile devlet arasındaki uyuşmazlıkları en hızlı ve en az maliyetle çözmek amacıyla idari sulh usulü getirilecek, böylece alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden biri daha adalet hizmetlerine kazandırılacak.

İdare ile yatırımcılar arasındaki uyuşmazlıkları gidermek amacıyla bağımsızlık ve tarafsızlık esasıyla çalışacak, uyuşmazlıkları temel ilkeler çerçevesinde değerlendirerek hızlı karar alabilecek yeni bir kurumsal yapı ihdas edilerek, özel kesim yatırımlarının korunmasına ilişkin kanuni düzenleme yapılacak.

Tahkimin ticari uyuşmazlıkların çözümünde daha fazla kullanılması teşvik edilecek, İstanbul Tahkim Merkezinin yapısı güçlendirilecek. Adalet Bakanlığı bünyesinde alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına ilişkin kurumsal yapının güçlendirilmesi sağlanacak.

Ceza muhakemesinde uzlaştırmacı olabilmek için mevcut uzlaştırmacıların müktesep hakları saklı kalmak kaydıyla, hukuk fakültesi mezunu olma şartı getirilecek. Hukuk uyuşmazlıklarında arabuluculuğun kapsamı genişletilecek ve arabulucuların farklı alanlarda ihtisaslaşması sağlanacak.

Arabuluculuğun sekiz yıllık uygulama sonuçları dikkate alınarak sistemin etkinliğinin artırılması amacıyla Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu gözden geçirilecek. Arabuluculuk merkezlerinin hukuki statüsü belirlenerek, kurulmasına ve denetlenmesine ilişkin standartlar oluşturulacak.

Boşanma sürecinde özellikle kadın ve çocukların örselenmelerini önlemek için uluslararası sözleşmelerdeki standartlar da dikkate alınarak mahkeme temelli aile arabuluculuğu müessesesi oluşturulacak.

Profesör ve doçentlerin bilirkişilik yapmaları teşvik edilecek

"Bilirkişilik Sisteminin Kalitesinin Artırılması ve Öngörülebilirliğinin Sağlanması" hedefi kapsamında, puanlama esaslı bilirkişi performans sistemi getirilecek, raporuyla yargılamanın sonucuna ve hızına olumlu katkıda bulanarak belli bir puanın üzerinde performans gösterenler sicilde ve listelerde kalacak.

Kanun yolu incelemesinde tespit edilen yetersiz ve hatalı bilirkişi raporları, bilirkişinin performansının değerlendirilmesine ve sürekli nitelik alması halinde listeden çıkartılmasına esas olmak üzere bilirkişilik siciline işlenecek. Bilirkişilik bölge kurulları yeniden yapılandırılarak etkinliği artırılacak. Haklı bir sebep olmaksızın bilirkişilik yapmaktan kaçınan ya da etik ilkelere aykırı davrananların bilirkişilik sicili ve listesinden çıkarılması sağlanacak. Bilirkişilerin bakabileceği azami dosya sayısını belirleyen kota sisteminin etkin bir şekilde uygulanması için gerekli tedbirler alınacak. Bilirkişilere dosyalar sırasına göre otomatik tevzi edilecek.

Yabancılık unsuru taşıyanlar da dahil olmak üzere özel hukuk uyuşmazlıklarının daha kısa sürede çözümü amacıyla hakem bilirkişilik kurumu ihdas edilecek.

Raporunu zamanında teslim etmeyen bilirkişiye yeni dosya verilmemesi sağlanacak. Bilirkişilik faaliyetinin yürütülmesi ve bilirkişi raporunda yer alması gereken hususlara ilişkin olarak bilirkişilere verilen temel eğitim güçlendirilecek.

Bilirkişiden istenecek hususların somutlaştırılmasına yönelik UYAP sistemine entegre Bilirkişi Görevlendirme Rehberi hazırlanacak. Öncelikle taşınmaz ve motorlu taşıt değerleme ile muhasebe alanlarında olmak üzere özel hukuk tüzel kişilerinin bilirkişilik yapabilmelerine ilişkin uygulama geliştirilecek.

Bilirkişiyi görevlendirme sürecinde kanunun aradığı şartlara gösterilen hassasiyet hakim ve savcıların terfi ve teftişlerinde özellikle dikkate alınacak, buna ilişkin uygulama rehberi hazırlanacak. Profesör ve doçent unvanına sahip kişilerin, bilirkişilik yapmalarını teşvik etmek amacıyla bilirkişilik temel eğitiminden muaf tutulmaları sağlanacak.

Planın "İfade, Örgütlenme ve Din Özgürlüklerinin Korunması ve Geliştirilmesi" başlıklı 4'üncü amacında da çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.

Buna göre, "İfade ve Basın Özgürlüğüne İlişkin Standartların Yükseltilmesi" hedefi çerçevesinde, ifade özgürlüğünün en geniş şekilde teminat altına alınması amacıyla ilgili mevzuat, uluslararası insan hakları standartları doğrultusunda gözden geçirilecek.

Haber verme sınırlarını aşmayan veya eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamalarının soruşturma konusu olmaması için hakim, savcı ve kolluk görevlilerine düzenli olarak eğitim verilecek.

Basın, yayın ve internet yoluyla işlenen suçlarda muhakeme şartı olan süreler hukuki öngörülebilirlik ve ifade özgürlüğünü güçlendirmek amacıyla yeniden ele alınacak. İnternet sitesinin tamamı yerine sadece ilgili içeriklerin kısıtlanmasının sağlanmasına ilişkin uygulamadan kaynaklı sorunlara yönelik gerekli tedbirler alınacak.

İfade ve basın özgürlüğünün önemli bir parçası olan "gazeteci güvenliğinin" esas olmasına ve gazetecilerin mesleki faaliyetlerinin kolaylaştırılmasına yönelik tedbirler alınacak. Basın Kanunu uyarınca verilen yayın yasağı kararlarıyla ilgili uygulamaya ilişkin düzenleyici çerçeve, basın özgürlüğünü güçlendirecek şekilde gözden geçirilecek.

Basın özgürlüğünün standartlarını yükseltmek ve gelişmesini sağlamak için farkındalık çalışmaları yürütülecek. İfade açıklaması yoluyla işlenen suçlar nedeniyle verildiği anda kesin olan hükümlere karşı kanun yolu getirilecek.

Basın İş Kanunu'na tabi olarak çalışanların iş mevzuatında belirtilen haklardan eksiksiz faydalanmalarına imkan sağlamaya yönelik düzenleme yapılacak.

Hükümlü ve tutukluların mektuplarına, avukatları ile yazışmalarına, süreli ve süresiz yayınlara erişimlerine ilişkin uygulamadan kaynaklı sorunlar giderilecek. Hükümlü ve tutukluların süreli ve süresiz yayınlara erişimlerinin kolaylaştırılması için ceza infaz kurumlarında kampüs kütüphaneleri kurulacak, eserlerin dijital ortamda seçilip talep edilmesi imkanı getirilecek.

Toplantı ve örgütlenme hakkı

"Toplantı ve Örgütlenme Hakkının Güçlendirilmesi" hedefi kapsamında, toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının güçlendirilmesi amacıyla ilgili mevzuat ve uygulama uluslararası standartlar dikkate alınarak gözden geçirilecek.

Kanuna aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşlerine müdahaleye ilişkin ikincil mevzuat, uluslararası standartlar dikkate alınarak gözden geçirilecek.

Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkının yasaklanması ve müdahale uygulamalarına ilişkin mülki idare amirleri ve kolluk görevlilerine yönelik uluslararası standartlar dikkate alınarak farkındalık artırıcı faaliyetler gerçekleştirilecek.

İnsan haklarının geliştirilmesini amaç edinen ve bu doğrultuda çalışan birey ve sivil toplum kuruluşlarıyla periyodik görüşmeler yapılacak ve bunların çalışmalarında her türlü kolaylık sağlanacak.

Sendikal hakların etkin bir şekilde kullanılabilmesi amacıyla yöneticilerin farkındalıklarını artırmaya yönelik faaliyetler yürütülecek.

"Din ve Vicdan Özgürlüğünün En Geniş Anlamda Sağlanması" hedefi

"Din ve Vicdan Özgürlüğünün En Geniş Anlamda Sağlanması" hedefi çerçevesinde, din ve vicdan özgürlüğünün en geniş şekilde teminat altına alınması için ilgili mevzuat ve uygulama uluslararası insan hakları standartları doğrultusunda gözden geçirilecek.

Hangi dine mensup olursa olsun kamu ve özel sektör çalışanları ile öğrencilere, kendi dini bayramlarında izinli sayılma imkanı getirilecek.

Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklulara kendi dini bayramlarında açık görüş ve görüntülü görüşme gibi ilave imkanlar sağlanacak.

Kamunun kullanımına tahsis edilmiş bina ve alanlarda, ihtiyaç ve talep durumu dikkate alınarak, farklı din mensuplarının dini yükümlülüklerini yerine getirebilmesini temin etmek için uygun mekanlar oluşturulacak.

Gayrimüslim cemaat temsilcileriyle sorunların tespiti ve çözüm önerileri geliştirilebilmesi amacıyla düzenli toplantılar yapılacak. Gayrimüslim cemaat vakıfları yönetim kurullarının oluşturulması ve seçimine ilişkin Vakıflar Yönetmeliği'nde düzenleme yapılacak.

Ayrımcılık ve nefret suçuna ilişkin Türk Ceza Kanunu'nda düzenleme yapılacak

"Nefret Söylemi ve Ayrımcılıkla Mücadelede Etkinliğin Artırılması" hedefi çerçevesinde, dil, din, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi, inanç, mezhep ve benzeri nedenlerle yapılan nefret söylemi ve ayrımcılıkla etkili bir şekilde mücadele edilecek. Çalışma hayatında ayrımcılıkla mücadeleye ilişkin politikaların etkinliği artırılacak.

İslam ve yabancı düşmanlığı, göçmen karşıtlığı ve ırkçılık gibi ayrımcılık ve nefret söylemi/suçu teşkil eden ulusal ve uluslararası düzeydeki gelişmeler takip edilecek ve periyodik raporlar hazırlanacak.

Ayrımcılık ve nefret suçlarıyla etkili mücadele etmek amacıyla soruşturma kılavuzları oluşturulacak. Ayrımcılık ve nefret suçuna ilişkin Türk Ceza Kanunu'nda yeni bir düzenleme yapılacak.

Ayrımcılık ve nefret suçlarından daha fazla etkilendiği değerlendirilen mağdurlara yönelik, psiko-sosyal ve hukuki destek verilecek.

Eğitim materyallerinin objektiflik, tarafsızlık ve çoğulculuk ilkeleri dikkate alınarak toplumun bütün kesimlerini kapsayacak şekilde hazırlanmasına devam edilecek.

Ayrımcılık ve nefret suçları ile kabahatlere ilişkin veri tabanı oluşturulması ve istatistiklerin sağlıklı bir şekilde toplanması sağlanacak, bu amaçla kolluk ve savcılık personeline eğitim verilecek.

Medya çalışanlarına yönelik eğitim ve el kitapçıkları hazırlanması suretiyle nefret söylemi ve ayrımcılıkla ilgili farkındalık artırılacak.

Katalog suçların kapsamı daraltılacak

Planın 5'inci amacı olan "Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğinin Güçlendirilmesi" kapsamındaki "Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğine İlişkin Standartların Yükseltilmesi" hedefi çerçevesinde, sulh ceza hakimliklerinin tutuklama ve diğer koruma tedbirlerine ilişkin kararlarına karşı "dikey itiraz usulü" getirilecek.

Sulh ceza hakimliğine yapılacak yetkilendirmelerde asgari kıdem şartı getirilecek, Sulh ceza hakimliklerinin, idari yaptırım kararlarına karşı yapılan başvurularda ihtisaslaşmaları sağlanacak.

Kişi özgürlüğü ve güvenliği ile ilgili mevzuat, ölçülülük ve orantılılık ilkeleri çerçevesinde gözden geçirilecek ve analiz raporu hazırlanacak.

"Tutuklamada ölçülülük ve orantılılık" ilkeleri doğrultusunda, katalog suçların kapsamı daraltılacak. Tutuklama nedeni olarak düzenlenen katalog suçlar bakımından da "somut delile dayanma şartı" getirilerek tutuklamanın istisna olduğuna ilişkin ilke güçlendirilecek.

Müdafiyle görüşme hakkını kısıtlayan kanun hükümleri gözden geçirilecek.

Tutuklama ve adli kontrol tedbirlerine ilişkin sulh ceza hakimleri ve savcılara düzenli eğitim verilecek.

Yetkisizlik, görevsizlik ve merci tayini gibi durumlarda tutukluluğa itiraz ve gözden geçirmeye ilişkin uygulamadan kaynaklı mağduriyet ve belirsizlikler giderilecek.

Tutuklama ve bazı koruma tedbirlerinin haksız uygulanması nedeniyle meydana gelen zararların oluşturulacak idari başvuru yoluyla hızlı bir biçimde tazmini sağlanacak.

"Konutu terk etmeme" adli kontrol tedbirinde geçen süre mahsup edilecek

"Adli Kontrol Tedbirlerinin Uygulanmasına İlişkin Standartların Yükseltilmesi" hedefi kapsamında, adli kontrol tedbiri belirli aralıklarla incelenecek, tedbirlere üst süre sınırı getirilmesi ile imza yükümlülüğünün teknolojik imkanlar kullanılarak yerine getirilmesi gibi yenilikler hayata geçirilecek.

"Konutu terk etmeme" adli kontrol tedbirinde geçen sürenin, sonuç cezanın infazından mahsubu sağlanacak.

Adli kontrol tedbiri ile diğer bazı koruma tedbirlerinin yanlış veya haksız uygulanması halinde bu uygulamadan mağdur olan kişiye tazminat ödenmesi sağlanacak.

"Uygulamadan Kaynaklı Aksaklıklar Nedeniyle Özgürlüğün Kısıtlanmasının Önlenmesi" hedefi çerçevesinde, ifade alınıp serbest bırakılmak üzere verilen bir yakalama kararı kapsamında mesai saatleri dışında yakalanan kişiye, makul bir sürede adli makamlara başvurmayı taahhüt etmesi şartıyla serbest bırakılma imkanı getirilecek.

İfade alma işlemlerinin mesai saatleri dışında yapılamaması nedeniyle yakalama kararlarının infazından kaynaklanan mağduriyetleri gidermek için, bu işlemlerin adliyelerde 7 gün 24 saat esasıyla yapılması sağlanacak.

İddianame ile tanık ve müştekiler hakkında çıkarılan zorla getirme kararları, ilgiliye telefonla mesaj yoluyla da bildirilecek.

Şikayete bağlı suçlarda, ifadesi alınmak üzere meşruhatlı davetiye tebliğine rağmen müştekinin duruşmaya mazeretsiz olarak gelmemesi halinde kamu davasının düşürülmesine ilişkin mevzuat çalışması yapılacak.

Çağrı üzerine gelmeme durumunda tebligat sürecinin usulüne uygun şekilde tamamlandığı tespit edilmeden zorla getirme veya yakalama işlemi yapılmamasına yönelik tedbirler alınacak.

İşkence ve kötü muamele iddialarıyla ilgili veri tabanı oluşturulacak

Planın 6'ncı amacı olan "Kişinin Maddi ve Manevi Bütünlüğü ile Özel Hayatının Güvence Altına Alınması" içindeki "İşkence ve Kötü Muameleye Sıfır Tolerans Politikasının Titizlikle Uygulanmaya Devam Edilmesi" hedefi çerçevesinde, Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu'ndaki hükümler başta olmak üzere zor ve silah kullanımına ilişkin uygulama uluslararası standartlar dikkate alınarak analiz edilecek.

Zor ve silah kullanımına ilişkin mevzuatın uluslararası standartlarla uyumlu hale getirilmesi amacıyla rehberler oluşturulacak. Kolluk görevlileri ile çarşı ve mahalle bekçilerine zor ve silah kullanımı ile kötü muamele teşkil edebilecek durum ve eylemler hakkında düzenli eğitim verilecek.

Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi ile BM İşkenceye Karşı Komite tavsiyeleri dikkate alınarak nezarethaneler ile geri gönderme merkezlerinin fiziki kapasiteleri dahil standartları korunarak sürekli gözden geçirilecek.

İşkence ve kötü muamele iddialarıyla ilgili soruşturma ve kovuşturmalara ilişkin veri tabanı oluşturulacak. İşkenceye sıfır tolerans anlayışı kapsamında, daha önce adli suçlar için yapıldığı gibi disiplin suçlarında da zaman aşımı kaldırılacak. Yakalama ve gözaltı uygulamalarının insan onurunu zedelemeyecek şekilde yerine getirilmesini temin etmek için kolluk görevlilerinin farkındalıkları artırılacak. Hastanelerde adli muayeneye özgü birim ve fiziki mekanlar yaygınlaştırılacak.

Ceza infaz kurumlarına kabul sırasında alınan hekim raporlarında standart sağlanmasına yönelik çalışmalar yapılacak. Ceza infaz kurumlarında barınma koşullarına ilişkin standartların daha da yükseltilmesi için çalışmalara devam edilecek. Tutuklu ve hükümlülerin sağlık hizmetlerine erişimi, ilgili kurumlarla işbirliği yapılarak artırılacak. Özel bakım ve rehabilitasyona ihtiyaç duyan hükümlü ve tutuklular için tasarlanan "rehabilitasyon tipi ceza infaz kurumları" yaygınlaştırılacak. Yüksek güvenlikli adli psikiyatri hastanelerinin kapasitesi güçlendirilecek ve sayıları artırılacak.

Yargılamanın sonucu, iddianameyi hazırlayan Cumhuriyet savcısına bildirilecek

"Soruşturmaların Etkili Bir Şekilde Yürütülmesinin Sağlanması" hedefi kapsamında, kolluk ile kamu görevlilerinin fiillerinden kaynaklanan hak ihlallerine ilişkin etkili bir şekilde idari soruşturma yürütülmesini sağlamak için uluslararası standartlar da dikkate alınarak uygulama gözden geçirilecek.

Görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle bir hak ihlaline sebebiyet veren kamu görevlileri hakkında rücu ve disiplin işlemleri etkili şekilde yürütülecek.

İddianamelerdeki isabet oranını artırmak amacıyla yargılamanın sonucu, iddianameyi hazırlayan Cumhuriyet savcısına bildirilecek.

Adli muayene ve raporlama işlemlerinin İstanbul Protokolü ve uluslararası standartlara uyumunun sağlanması amacıyla adli tıp uzmanları ve doktorlara eğitim verilecek.

Ceza adaletinde hakkaniyeti güçlendirmek için denetimli serbestlikle cezanın infazında nispi uygulamaya geçilecek.

Adli kolluk uygulamasından kaynaklanan sorunlar Ceza Hukuku Bilim Komisyonu tarafından analiz edilecek ve analiz sonuçları kapsamında öneriler geliştirilecek.

Soruşturmaların etkililiğinin artırılması amacıyla Adli Kolluk Yönetmeliği gözden geçirilecek, adli kolluk görevlilerinin zaruri olmadıkça başka birimlerde görevlendirilmemesi sağlanacak.

Olay yeri inceleme, adli arama ve fiziki el koyma işlemlerinin kamera ile kayıt altına alınması zorunluluğu getirilecek. Adli kolluk işlemlerinin etkili bir şekilde yürütülmesi ve uygulama birliğinin sağlanması amacıyla adli kolluk rehberi hazırlanacak.

Etkili soruşturma için hukuk fakültesi mezunlarının adli kollukta istihdamı sağlanacak. Her bölge adliye mahkemesi merkezinde Adli Tıp Kurumu grup başkanlığı kurulacak, Adli Tıp Kurumu'nun hizmet verdiği adli bilimler alanı genişletilecek. Suça ilişkin delillerin daha iyi değerlendirilebilmesi ve maddi gerçeğe ulaşılabilmesi için Adli Tıp Kurumu uzmanlarına kişisel verilerin korunması suretiyle ilgililerin geçmiş dönem tıbbi kayıtlarına erişim imkanı getirilecek.

Üniversitelerde adli tıp ve adli bilimler enstitülerinin kuruluşu ile yeni program açılmasına ilişkin standartlar geliştirilecek ve bu konuda Adli Tıp Kurumu ile iş birliği halinde çalışılacak.

Kadına yönelik şiddetle mücadelede yapılacaklar

"Aile İçi Şiddet ve Kadına Karşı Şiddetle Mücadelenin Etkinliğinin Artırılması" hedefi çerçevesinde, eşe karşı işlenen suçlarla ilgili kanunda öngörülen cezayı artıran sebepler, boşanmış eşi de kapsayacak şekilde genişletilecek.

Tek taraflı ısrarlı takip fiilleri ayrı bir suç olarak düzenlenecek ve böylelikle mağdurlara sağlanan güvence artırılacak.

Cinsel saldırı mağduru kadınların ikincil örselenmelerini önlemek amacıyla hastanelerde oluşturulan özel merkezler/kadın destek birimleri yaygınlaştırılacak. Aile içi şiddet ve kadına karşı şiddetten kaynaklanan suçların etkin soruşturulması amacıyla kurulan özel soruşturma büroları ülke genelinde yaygınlaştırılacak. Şiddet mağduru kadınların hak arama yollarını etkin şekilde kullanabilmeleri için Ceza Muhakemesi Kanunu 234'üncü maddesi uyarınca avukat görevlendirilmesi imkanı getirilecek, adli yardım hizmetlerinden yararlanma koşulları kolaylaştırılacak.

Aile içi şiddet bürolarında görevli Cumhuriyet savcıları ile tedbir kararlarına bakmakla görevli hakimlere uygulama birliğinin sağlanması için düzenli olarak eğitim verilecek. Tehdit altındaki kadınların daha etkin korunmasını sağlamak için önleyici ve koruyucu kapasite artırılacak ve bu kapsamda teknolojik imkanlardan da azami ölçüde yararlanılacak.

Haklarında uzaklaştırma kararı verilenler başta olmak üzere, aile içi şiddet veya kadına karşı şiddet uygulayanların rehabilitasyonu sağlanacak, bu amaçla öfke kontrolü ve stres yönetimi gibi etkili programlar geliştirilecek. Boşanma sürecinin taraflar ve çocuklar üzerindeki olası olumsuz etkilerini en aza indirebilmek, özellikle çocukla kişisel ilişkinin sağlıklı yürütülmesini sağlamak amacıyla süreç hakkında taraflar ve çocuklar bilgilendirilecek ve ihtiyaç duyanlara psikososyal destek sağlanacak.

- Boşanma davalarının uzun sürmesinden kaynaklı mağduriyetler giderilecek

"Adli İşlemler ve Süreçlerde Bireylerin Onur ve Haysiyetleri ile Özel Hayatlarının Korunması" hedefi kapsamında, suçla veya dava konusu olayla ilgisi bulunmayan özel hayata ilişkin hususların yargısal işlem ya da kararlara yansımaması ve kamuoyuna açıklanmaması için gereken tedbirler alınacak.

İletişimin tespiti ve dinlenmesi şeklindeki koruma tedbiriyle elde edilen kayıtların beraat kararı verilmesi halinde de yok edilmesi sağlanacak.

Kişinin onur ve haysiyetine, özel hayatının gizliliğine karşı işlenen fiiller ile iftira ve suç uydurma suçlarının daha etkin soruşturulması sağlanacak, üst ve beden aramalarının, insan onurunu zedelemeyecek şekilde uygulanmasına yönelik kararlılık sürdürülerek kolluk görevlileri ve ceza infaz kurumu personeline düzenli eğitim verilmesine devam edilecek.

Boşanma davalarının uzun sürmesinden kaynaklı mağduriyetleri giderecek düzenlemeler yapılacak.

Hükümlü ve tutukluların açık görüş süreleri uzatılacak

"Cezaların İnfazında Bireylerin Onur ve Haysiyetleri ile Özel Hayatlarının Korunması" hedefi çerçevesinde, hükümlülerin cezalarının mümkün olduğu ölçüde ailelerinin kolaylıkla ulaşabileceği yerlerde infaz edilmesi ve bu suretle aile bağlarını sürdürmeleri sağlanacak.

Maddi durumunun yetersiz olduğunu belgelendiren hükümlülerin talebe bağlı nakillerine ilişkin ücret ve masrafların ödenmesi konusunda kolaylıklar sağlanacak.

Hükümlü ve tutukluların, kendilerini ziyaret edeceğini bildirdiği listede yer alan kişileri değiştirebilmesine imkan tanınacak, açık görüş süreleri uzatılacak.

Hükümlü ve tutuklular ile ziyaretçilerinin sağlık kurulu raporu ile tespit edilen engellilik halleri dikkate alınarak, ziyaretlerin bir refakatçi eşliğinde ya da açık görüş şeklinde yapabilmelerine imkan sağlanacak.

Çocukların eğitim durumları dikkate alınarak ceza infaz kurumlarında hafta sonları da görüş yapma imkanı sağlamak amacıyla mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Hükümlü ve tutukluların, yakınlarının hastalığı veya ölümü halleri ile doğal afet durumlarında kullanabilecekleri mazeret izninin kapsamı genişletilecek.

Ceza infaz kurumlarında dijital dönüşüm gerçekleştirilecek, bu kapsamda hükümlü ve tutukluların yakınları ile görüntülü görüşme, mektup alıp gönderme, dilekçe verme ve sağlık durumunu takip etme gibi bazı işlemlerin teknolojinin imkanlarından yararlanılarak yürütülmesi sağlanacak.

Hükümlü ve tutuklulara yönelik psiko-sosyal yardım programları çeşitlendirilecek ve manevi rehberlik hizmetleri geliştirilecek.

Hükümlü ve tutukluların meslek edinmeleri amacıyla kurulan Mesleki Eğitim Merkezleri yaygınlaştırılacak, mesleki eğitimin sayı ve çeşitliliği artırılacak. Hükümlü ve tutuklulara tahliye sonrası meslek edindirilmesi için faaliyet gösteren iş yurdu sayısı ve iş kolu çeşitliliği artırılacak ve kapasiteleri yükseltilecek. Tahliye edilen hükümlülerin topluma yeniden uyumları için iş ve çalışma hayatına katılımını sağlayan işverenlere teşvik imkanları oluşturulacak.

Denetimli serbestlik yükümlülerinin meslek edinmelerini sağlamak için halk eğitim merkezleri, İŞKUR, yerel yönetimler ve özel sektör işbirliğiyle programlar düzenlenecek, kamuya yararlı bir işte çalışma yükümlülüğünün bu kurslarda yerine getirilmesi sağlanacak.

Doktor, pedagog, psikolog, sosyolog, sosyal çalışmacı gibi uzman personelin, ceza infaz kurumlarında çalışmalarının teşvik edilmesine yönelik tedbirler alınacak ve sayıları artırılacak.

Hükümlü ve tutukluların disiplin mevzuatı gözden geçirilecek, etkin, öngörülebilir ve ölçülü bir yaptırım/ödül sistemi geliştirilecek.

İnsan hayatının korunması amacıyla alınacak tedbirler

"İnsan Hayatının Korunması Amacıyla Gerekli Tedbirlerin Alınması" hedefi kapsamında, tedbirsiz ve dikkatsiz davranışlar sonucu insan hayatının zarar görmemesi için kamu kurum ve kuruluşları gerek düzenleyici ve denetleyici, gerekse de icra eden merci olarak her türlü tedbiri titiz bir şekilde alacak ve uygulamasını takip edecek.

İnşaat alanları, afet riski altında bulunan binalar ile metruk binaların çevre güvenliği ve denetimine ilişkin düzenleyici çerçeve gözden geçirilecek.

Trafik kazalarında ölüm ve yaralanma riskinin en aza indirilmesi için gereken tedbirler ile yeni doğan ve çocuk ölüm oranlarının düşürülmesi amacıyla gerekli tedbirler etkili şekilde alınacak.

Askerliğe elverişliliğin belirlenmesinde kişisel veriler korunmak suretiyle adayın sağlık geçmişi detaylı olarak değerlendirilecek, muayene ve raporlarda standardın sağlanması amacıyla sağlık personeline düzenli olarak eğitim verilecek. Askerlik hizmeti sırasında kendisine veya çevresine zarar verme ya da başkalarından zarar görme riski taşıyanlar etkin bir şekilde belirlenecek ve bu kişilerin silaha erişimleri engellenecek.

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, AB standartlarıyla uyumlu hale getirilecek

"Kişisel Verilerin İşlenmesinde Özel Hayatın Korunması" hedefi çerçevesinde, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, Avrupa Birliği standartlarıyla uyumlu hale getirilecek.

Kişisel Verileri Koruma Kurulu'nun idari para cezası kararlarına karşı sulh ceza hakimlikleri yerine idari yargıya başvuru imkanı sağlanacak.

Kişilerin mağduriyetlerinin ve hak kayıplarının önlenmesi için adli sicil kayıtlarının silinmesinde uygulamadan kaynaklı sorunları giderilecek, "arşiv kayıtları"nın silinme süreleri kısaltılacak. Ceza mahkumiyetinin sonucu olan yasaklanmış hakların geri verilmesine ilişkin hükümler, hak ve özgürlüklerin kullanılmasına engel teşkil etmeyecek şekilde yeniden düzenlenecek.

Planın, "Mülkiyet Hakkının Daha Etkin Korunması" başlıklı yedinci amacında çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.

Buna göre, "Kamulaştırma Uygulamalarından Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefi çerçevesinde, mülkiyet hakkının etkili bir şekilde korunması amacıyla acele kamulaştırmaya ilişkin hükümleri de içerecek şekilde Kamulaştırma Kanunu ve ilgili diğer mevzuat gözden geçirilecek.

Kamulaştırma bedelinin ödenmesinde gecikilmesi halinde uygulanacak faizin hesaplanmasında tüketici fiyat endeksindeki değişimlerin dikkate alınması sağlanacak.

Kamulaştırmada "kamu yararı" kararının açık, öngörülebilir ve anlaşılabilir bir şekilde verilmesine yönelik tedbirler alınacak.

Kamulaştırmasız el atma gibi mülkiyet hakkına yönelik mevzuat ya da uygulamadan kaynaklı müdahalelere karşı valilikler nezdinde idari bir başvuru yolu getirilecek ve kusuru bulunan kamu görevlilerine idari yaptırım uygulanacak.

Kamulaştırmasız el atma eylemlerinden kaynaklı davaların öncelikle görülmesi ve malikin uğradığı zararların en hızlı şekilde ve gecikmeksizin tazmini sağlanacak, bu davalarda yargılama harç ve giderleri ile vekalet ücretinin ilgili idareye yükletilmesine ilişkin düzenleme yapılacak.

Kamulaştırmalarda bedel takdir edilirken, taşınmaz kültür varlıklarının enderlik ve sanat değeri de dikkate alınacak.

Borçluya, haczedilen malını satma imkanı getirilecek

"İcra Takibi ve Yargılama Süreçlerinden Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefi kapsamında, İcra ve İflas Kanunu ile yönetmeliği mülkiyet hakkının en geniş şekilde korunmasını sağlayacak şekilde yeniden düzenlenecek.

Haczedilen malın en üst bedelden satılarak alacaklının alacağına kavuşması ve borçlunun mevcut borcundan kurtulmasını sağlamak amacıyla icra satışlarının tüm aşamaları elektronik ortamda gerçekleştirilecek.

Alacaklıların menfaati de gözetilmek suretiyle borçluya haczedilen malını satma imkanı getirilecek.

İcra takip sürecinde taraflara yansıyan maliyetlerin azaltılması için ihaleye katılım teminat oranı, muhafaza ücretleri ve diğer masraflar azaltılacak.

Organize bir şekilde ve kötü niyetli olarak ihalenin feshi davası açılmasını ve bu suretle takibin tarafları ile ihale alıcısını mağdur eden uygulamaları ortadan kaldırmak amacıyla gerekli tedbirler alınacak.

İhalenin feshi davasında talebin reddi halinde hükmolunacak para cezası, ölçülülük ilkesi dikkate alınarak yeniden düzenlenecek.

İdari yargıda mülkiyet hakkını etkileyen hususların ivedi yargılama usulüyle hızlı biçimde çözümü sağlanacak.

Kamu idarelerinin taraf olduğu aynı nitelikteki uyuşmazlıklarda "pilot dava" usulü getirilecek, bu davanın ivedi bir şekilde görülmesi ile verilecek kararın aynı konudaki uyuşmazlıklar bakımından bağlayıcı olması sağlanacak.

Ceza yargılamasında müsadereye ilişkin mevzuattan ve uygulamadan kaynaklanan sorunlara yönelik usuli güvenceler güçlendirilecek. Ceza yargılamasında el konulan varlıkların değer kaybının önlenmesi için gerekli çalışmalar yapılacak.

İmarla ilgili mağduriyetler giderilecek

"İmar Uygulamalarından Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefine ulaşmak amacıyla düzenleme ortaklık payı ve bedelsiz terk uygulamaları bakımından şeffaflık, hesap verilebilirlik ve objektiflik ilkeleri çerçevesinde uygulama birliği sağlanacak.

İmar planı izleme ve denetleme sistemi oluşturulacak ve böylelikle parselasyon işlemlerine ilişkin İmar Kanunu'nun 18'inci maddesi uygulamasından kaynaklı olarak vatandaşların yaşadığı mağduriyetler giderilecek.

Hukuki öngörülebilirlik ve belirliliğin güçlendirilmesi için imar planlarındaki değişikliklerden kaynaklı uygulamada yaşanan mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacak.

İmar planlarında, kamu hizmetine tahsis amacıyla mülkiyet hakkına getirilen sınırlandırmalar ile hukuki el atmadan kaynaklı mağduriyetler giderilecek.

Tapu siciline konulan kamusal kısıtlamalar, elektronik ortamda sunulacak

"İdari Uygulamalardan Kaynaklı Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi" hedefi doğrultusunda, kişilerin lehine olan yerleşik yargı içtihatları idare tarafından düzenli olarak takip edilecek, idarelere yapılan başvuruları kabul etme ve davadan vazgeçme gibi konularda idarelerin yetkileri artırılacak.

Tapu siciline idareler tarafından konulan kamusal kısıtlamalar, elektronik ortamda malik ve ilgililerin bilgi ve erişimine sunulacak.

Abonelik sözleşmelerinden alınan güvence bedelinin, verilen hizmetin türüne göre öngörülecek birim miktar üzerinden belirlenmesi ve alındığı tarihteki değerini koruyacak şekilde iadesi sağlanacak.

Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) mülkiyet hakkına ilişkin içtihatlarının tapu ve kadastro işlemlerinde etkin şekilde dikkate alınması için ilgili personele yönelik farkındalık artırıcı faaliyetler düzenlenmesi dahil gerekli tedbirler alınacak.

Kamu kurumları tarafından yersiz ödeme nedeniyle gerçekleştirilen tahsilat işlemlerinin öngörülebilir ve hakkaniyete uygun bir şekilde yapılması amacıyla uygulamadan kaynaklı bazı aksaklıklar giderilecek.

Çocuk dostu mahkemeler oluşturulacak

Planın "Kırılgan Kesimlerin Korunması ve Toplumsal Refahın Güçlendirilmesi" başlıklı sekizinci amacında 10 hedefe ilişkin faaliyetler yer aldı.

Buna göre, "Çocukların Fiziksel ve Ruhsal Gelişimlerinin Desteklenmesi" hedefi çerçevesinde, çocukların dijital riskler, siber zorbalık, internet bağımlılığı ile yazılı ve görsel medyanın zararlarından korunmasına yönelik çalışmalar artırılacak.

Çevrim içi çocuk istismarı fiilleri ile daha etkili bir şekilde mücadele edilecek ve bu nedenle oluşan mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacak.

Uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki kimsesiz çocukların bakım ve gözetiminin daha etkin sağlanabilmesi için tüzel kişi vesayet sistemi hayata geçirilecek.

Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin hükümler, çocuğun psikolojisi ve yüksek yararı dikkate alınarak gözden geçirilecek.

Adli süreçlerde çocukların beden muayenesi, "Avrupa Konseyi Çocuk Dostu Adalete İlişkin Rehber" ilkeleri ile çocuğun talebi veya uzman görüşü dikkate alınarak bir refakatçi huzurunda yapılacak.

Aile mahremiyeti ve çocuğun üstün yararının daha iyi korunabilmesi amacıyla aile ve çocuk mahkemelerinin müstakil bir kampüs içinde bulunacağı yeni bir adliye mimarisi modeli geliştirilecek.

Çocuk mahkemelerindeki duruşma salonları, çocuk dostu olacak şekilde tasarlanacak, duruşmalara hakim, savcı ve avukatların cübbe giymeksizin katılımına imkan sağlanacak.

Bazı ağır suçlar hariç olmak üzere 15 yaşından küçük çocukların ilk defa işledikleri fiillerin, soruşturmaya konu edilmemesi için çocuklara özgü koruma mekanizmaları geliştirilecek.

Çocuklar hakkındaki davalar ile istinaf ve temyiz incelemelerinin öncelikli olarak görülmesi sağlanacak.

Hakkında adli kontrol kararı uygulanan çocuklar için psiko-sosyal destek hizmeti verilecek.

Çocuk hükümlü ve tutuklular için "aile görüşmesi" imkanı getirilecek

"Çocuk Adalet Sistemine Duyarlı İnfaz Uygulamalarının Geliştirilmesi" hedefi kapsamında, ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklu çocukların oyun, spor ve gençlik kampları gibi fiziksel etkinliklerden daha fazla faydalanmaları sağlanacak.

Beraberinde 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan anneler bakımından cezanın infazı, anne-çocuk ünitesi adı verilen ve bu amaçla özel tasarlanan yerlerde yerine getirilecek.

Beraberinde 0-6 yaş grubu çocuğu bulunan annelerin denetimli serbestlikten yararlanma imkanı genişletilecek.

Ceza infaz kurumlarında anneleriyle birlikte bulunan 0-6 yaş grubu çocukların, dışarıda bulunan yakınlarına teslimi ve yakınlarından da annesine teslimi açık görüş suretiyle gerçekleştirilecek, böylelikle çocukların yıpranmaları önlenecek.

Kapalı ceza infaz kurumunda barındırılan çocukların ziyaretçileri ile tüm görüşmeleri "açık görüş" şeklinde yaptırılacak.

Çocuk hükümlü ve tutuklulara, aile bireylerinin katılımıyla "aile görüşmesi" yapma imkanı getirilecek.

Tahliye olan kimsesiz çocuklar Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne bildirilecek ve bu çocuklar hakkında gerekli koruyucu tedbirler alınacak.

Denetimli serbestlik müdürlüklerinde çocuk büroları kurulacak ve suça sürüklenen çocuklar adli süreçlerin her aşamasında bu bürolar tarafından takip edilecek.

Evlilik yardımının kapsamı genişletilecek

"Gençlerin Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi" hedefine ulaşmak amacıyla "Gönüllülük Çalışmaları" ortaöğretim müfredatında yer alacak ve üniversitelerde seçmeli ders olarak yaygınlaştırılacak, bu çalışmalar öğrencilerin başarı düzeyinin ölçülmesinde dikkate alınacak.

Gençlerin karar alma süreçlerinde daha etkin bir şekilde temsili sağlanacak, sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif imkanlardan daha fazla yararlanmalarına yönelik faaliyetler yürütülecek.

Gençlerin yazılım sektöründe etkin bir şekilde yer almaları ve dijital dünyada söz sahibi olmaları sağlanacak, bu amaçla uluslararası geçerli sertifika programlarından yararlanma imkanları artırılacak.

Gençlere yönelik evlilik yardımının kapsamı genişletilecek.

Gençlerin iş gücü piyasasına aktif katılımları desteklenerek staj ve uygulama eğitimi imkanları teşvik edilecek ve genç istihdamı ulusal strateji belgesi hazırlanacak.

Yurt dışındaki üniversite eğitimi sırasında öngörülen staj yapma yükümlülüğünün Türkiye'de yerine getirilebilmesine ilişkin olanaklar artırılacak.

Milli Eğitim Bakanlığı Yurt Dışı Lisansüstü Öğrenim Bursu Programlarından, zorunlu hizmetlerini Türkiye'de tamamlamaları koşuluyla, yurt dışında yaşayan gençlerin de yararlanabilmesi sağlanacak.

Birleşmiş Milletler (BM) 2030 Gençlik Stratejisinin etkin bir şekilde uygulanması hedefine de katkıda bulunmak üzere İstanbul'da BM Gençlik Merkezi kurulmasına yönelik çalışmalara hız verilecek.

Gençlik merkezleri, gençlik kampları ve yaygın eğitim programları başta olmak üzere kaliteli ve erişilebilir gençlik çalışmaları yoluyla gençlerin desteklenmesine devam edilecek.

Toplu konut projelerinin geliştirilmesi sürdürülecek, gençler de dahil olmak üzere ihtiyaç sahiplerinin konut edinme hakkına yönelik tedbirler etkili bir şekilde alınmaya devam edilecek.

Özel infaz usullerinin kapsamı genişletilecek

"Engelli ve Yaşlıların Kamu Hizmetlerine Erişimlerinin Kolaylaştırılması" hedefi doğrultusunda, engellilerin üst kademe kamu yöneticiliği ile mesleklerine uygun kamu görevlerinde istihdamı teşvik edilecek.

Engellilere tanınan haklardan faydalanabilmek için gerekli olan sağlık raporlarında engellilik hali ve oranına ilişkin kriterlerde standart sağlanacak, çoklu değerlendirme uygulaması gözden geçirilmek suretiyle engelli vatandaşların mağduriyetleri giderilecek.

Adliye binaları da dahil olmak üzere kamunun kullanımına tahsis edilmiş binalar, kamusal alanlar ve ulaşım araçları erişilebilir, engelli ve yaşlı dostu haline getirilecek, engelli ve yaşlıların hayatlarını kolaylaştıran akıllı uygulamalar yaygınlaştırılacak.

Televizyon programlarının engellilere yönelik işaret dili ya da alt yazı ile yayınlanması teşvik edilecek ve başta işitme engelliler için işaret dili tercümanları olmak üzere engellilere hizmet verecek nitelikli kamu personeli sayısı artırılacak.

Engelli ve yaşlıların oy kullanma süreçlerine tam katılımını sağlamak için mevzuat gözden geçirilecek ve bu kişilerin oy kullanmalarını kolaylaştıracak tedbirler alınacak.

Hükümlülük ve engellilik durumu ile yaşlılık derecesi dikkate alınarak vesayete alternatif tedbirler geliştirilecek.

Engellilik derecesi belli düzeydeki öğrenciler, Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı yurtlarda ücretsiz barındırılacak.

Özel infaz usullerinin kapsamı genişletilecek, ağır hasta, yaşlı veya engelli gibi hükümlülerin cezalarını konutta infaz edebilmelerine ilişkin imkanlar artırılacak.

Engellilik, hastalık veya kocama nedeniyle ceza infaz kurumunda yaşamını yalnız başına idame ettiremeyen hükümlüler bakımından cezanın denetimli serbestlik tedbiri altında infazına ilişkin uygulamanın kapsamı genişletilecek, bu hususta kamu hastanelerinden alınacak raporla yetinilmesine ilişkin düzenleme yapılacak.

Yabancılara karşı işlenen suçlarla ilgili veri tabanı oluşturulacak

"Uluslararası Koruma ve Geçici Koruma Kapsamındaki Yabancıların Rehabilitasyonu ve Adalete Erişimlerinin Güçlendirilmesi" hedefi çerçevesinde, uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki yabancılar ile insan ticareti mağdurlarının sağlık, barınma, eğitim gibi temel ihtiyaçlarına yönelik stratejiler geliştirilecek, toplumsal uyumlarını kolaylaştırmak için sivil toplum kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yürütülecek.

Geri gönderme merkezlerindeki barınma koşullarına ilişkin şikayetleri incelemek üzere etkili bir başvuru yolu oluşturulacak.

"İdari gözetim"e alternatif tedbirlere ilişkin ikincil mevzuat çalışması yapılacak ve söz konusu tedbirler etkin şekilde uygulanacak.

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kapsamında işlem gören yabancıların avukata erişimlerinin fiilen kolaylaştırılması ve yargılamaların makul sürede tamamlanması amacıyla gerekli tedbirler alınacak.

Yabancılara yönelik hazırlanan şüpheli, sanık ve mağdur hakları formları yaygın dillere tercüme edilecek ve bu formların ilgililere verilmesi sağlanacak.

Uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamındaki yabancılara karşı işlenen suçlarla ilgili veri tabanı oluşturulacak.

İnsan ticaretine ilişkin suçlarla ilgili rehber ilkeler belirlenecek

"İnsan Ticaretiyle Etkili Şekilde Mücadele Edilmesi" hedefi kapsamında, insan ticaretine ilişkin suç ve cezalar, Avrupa Konseyi İnsan Ticaretine Karşı Eylem Sözleşmesi ve GRETA tavsiyeleri dikkate alınarak gözden geçirilecek.

İnsan ticaretine ilişkin suçlara bakmakla görevli hakim, savcı ve kolluğa yönelik olarak düzenli eğitim verilecek ve bu suçlara ilişkin kılavuz rehber ilkeler hazırlanacak.

İnsan ticareti mağdurları ve olay tanıklarının korunabilmesi için gerekli tedbirler etkili bir şekilde alınacak, kişilerin insan ticareti mağduru olmalarının önlenmesi amacıyla kayıt dışı çalışmaya ilişkin denetimlerin etkinliği artırılacak.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı artırılacak

"Sağlıklı ve Yaşanabilir Çevrenin Korunması" hedefine ulaşmak amacıyla iklim değişikliğinin temel insan haklarına etkileri analiz edilecek ve sonuçlar kamu politikaları oluşturulurken dikkate alınacak.

Sağlıklı ve yaşanabilir çevre ile ormanların korunmasına yönelik kamuoyunda farkındalık artırmak amacıyla iletişim kampanyaları düzenlenecek.

Zararlı kimyasallar ile atıkların oluşumu en aza indirilecek, atıkların geri dönüşüm oranı ile yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanım oranı artırılacak.

Enerji verimliliğine ilişkin sosyal bilinç geliştirilecek, toplumsal davranış değişikliği amacıyla farkındalık artırılacak.

Hayvanların korunması ve kendi doğası içinde barındırılması sağlanacak, yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere yaptırım uygulanacak, ayrıca hayvan sevgisi farkındalığının artması için sivil toplum kuruluşları ile ortak etkinlikler yapılacak.

Hayvanlara iyi ve uygun muamele edilmesini ve hayvanların korunmalarını temin etmek amacıyla onları mal olarak değil can olarak gören bir anlayışla mevzuat düzenlemesi yapılacak.

Kişi başına düşen yeşil alan miktarı artırılacak, yeşil alanlar, kadınlar, çocuklar, yaşlılar ve engelliler için güvenli ve erişilebilir hale getirilecek.

Tüm şehirlerde herkes için erişilebilir meydanlar oluşturulacak.

Toplumsal huzuru bozan, genel güvenliğe ve trafik güvenliğine yönelik suçlarla etkili bir şekilde mücadele edilecek.

Güvenli gıda için bağımsız mekanizma kurulacak

"Gıda ve Su Güvencesinin Sağlanması" hedefi doğrultusunda, herkes için gıda ve su arz güvencesi ile gıda güvenilirliği sağlanacak.

Risk değerlendirmeleri de yapmak suretiyle güvenli gıda arzını temin etmek ve kamuoyunu hızlı ve doğru bir şekilde bilgilendirebilmek için tüketici örgütleri temsilcilerinin de bulunduğu bağımsız bir mekanizma oluşturulacak.

ÇEMATEM ve AMATEM'lerin sayısı artırılacak

"Toplum Sağlığının Korunması ve Sağlık Hizmetlerine Erişimin Kolaylaştırılması" hedefi çerçevesinde, uyuşturucu ve uyarıcı maddeler ile diğer bağımlılık yapan maddelerle etkin mücadele amacıyla Çocuk Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri (ÇEMATEM) ile Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezlerinin (AMATEM) sayı, kapasite ve etkinliği artırılacak.

Uyuşturucu suçlarından mahkum olanlara yönelik rehabilitasyon çalışmaları, sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yapılmak suretiyle yürütülecek.

Uyuşturucu kullanımından dolayı haklarında ilk kez denetimli serbestlik kararı verilenlerin tedavi ve rehabilitasyonlarının ara kontrollerle izleneceği, 5 yıl süreli "bağımlılık takip modeli" oluşturulacak.

Hasta karşılama ve yönlendirme hizmetlerinde çalışan görevlilere yönelik halkla ilişkiler eğitim desteği artırılacak.

Yargıda yapay zeka uygulamaları kullanılacak

"Dijital Ortamda ve Yapay Zeka Uygulamaları Karşısında İnsan Haklarının Korunması" hedefine ulaşmak amacıyla başta gençler olmak üzere her yaştan kişilere yönelik hukuk ve sosyal medya okur-yazarlığı bilinci geliştirilecek.

Kişilik haklarının korunması için siber suçlar ve siber zorbalıkla mücadelenin etkinliği artırılacak, bu alanda uluslararası iş birliği imkanları geliştirilecek.

Bireylerin kişilik haklarının sosyal medya üzerinden ihlaline yönelik fiillerle ifade özgürlüğünü de koruyacak şekilde etkin mücadele edilecek.

Yapay zeka alanına ilişkin mevzuat çerçevesi, uluslararası ilkeler de dikkate alınarak oluşturulacak ve etik ilkeler belirlenecek, bu alanda insan haklarının korunmasına ilişkin tedbirler alınacak.

Avrupa Konseyinin ilke ve tavsiyelerine uygun biçimde ve hukuki güvencelerin korunması ilkesine aykırı olmayacak şekilde yargıda yapay zeka uygulamaları kullanılacak.

Kadın istihdamının artırılması için özel sektör teşvik edilecek

Planın "İnsan Hakları Konusunda Üst Düzey İdari ve Toplumsal Farkındalık" başlıklı son amacında da çeşitli hedeflere ve faaliyetlere yer verildi.

Buna göre, "Kamu Görevlilerinin İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması" hedefi doğrultusunda, insan hakları odaklı yönetim ve uygulama örnekleri teşvik edilecek, insan haklarına duyarlı çalışmalarıyla emsallerine göre daha gayretli olan kamu görevlilerinin ödüllendirilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenecek.

Mülki idare amirleri ile üst kademe kamu yöneticilerinin insan hakları duyarlılığını artırmaya yönelik faaliyetler yapılacak.

Kolluk görevlilerinin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarında temel insan hakları konularına geniş bir şekilde yer verilecek.

Kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi edinme birimlerinde çalışanlar başta olmak üzere tüm kamu görevlilerine yönelik hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerde temel insan hakları konuları yer alacak.

Toplumun insan haklarına duyarlılığını artırmak için din görevlilerine temel insan hakları eğitimi verilecek.

İnsan hakları kurumları ile il ve ilçe insan hakları kurullarının üye ve uzmanlarına, insan hakları alanındaki gelişmelere yönelik faaliyetler düzenlenecek.

Ceza infaz kurumu ve denetimli serbestlik müdürlüğü personeline Avrupa Konseyi ile BM'nin tavsiyelerini de içerecek şekilde insan hakları konusunda düzenli eğitim verilecek.

Kadın istihdamının artırılması ve kadınların çalışma hayatına adil şartlarda katılmaları için kamuda gerekli tedbirler alınacak, özel sektör kuruluşları teşvik edilecek.

Kamu görevlilerinin, her türlü kamu hizmetinin yararlanıcıları ve toplumla iletişiminin kişilik haklarına saygı çerçevesinde, daha da geliştirilmesi için eğitim ve farkındalık çalışmaları düzenlenecek.

- HELP eğitim modülleri Türkçe'ye tercüme edilecek

"Hakim, Savcı ve Avukatların İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması" hedefi çerçevesinde, hakim, savcı ve avukatlara yönelik meslek öncesi ve meslek içi eğitim faaliyetlerinde Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatlarını da içerecek şekilde düzenli olarak insan hakları eğitimi verilecek.

Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarına Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden erişim imkanı sağlanacak, bu kararlar başvuruya konu kararı veren ve kanun yolu incelemesini yapan hakim ve savcılara bildirilecek.

Hakim, savcı ve avukatların AİHM, Avrupa Konseyi ve diğer uluslararası insan hakları mekanizmaları nezdinde staj ve çalışma ziyareti yapma imkanları geliştirilecek.

"Hukukçular İçin İnsan Hakları Eğitimi Programı" (HELP) eğitim modülleri Türkçe'ye tercüme edilerek yaygınlaştırılacak ve tüm hukukçuların bu eğitimlerden yararlanmaları teşvik edilecek.

Hakim ve savcılar ile kamu görevlileri için sosyal medya etik ilkeleri, "tarafsızlık" anlayışı esas alınarak belirlenecek.

Hukuki dinlenilme hakkının eksiksiz biçimde sağlanması ve yargılama süreçlerinde vatandaşlarla saygılı ve nezaketli bir iletişim sürdürülmesi amacıyla yargı mensuplarına yönelik düzenli eğitim faaliyetleri yapılacak.

Hakim ve savcı adayları ile avukat stajyerlerine, Anayasa Mahkemesi'nde staj imkanı sağlanacak.

- Kamuoyunun insan haklarına ilişkin algısını ölçmek için alan araştırmaları yapılacak

"Kamuoyunun İnsan Hakları Farkındalığının Artırılması" hedefi kapsamında, her yıl "Türkiye İnsan Hakları Raporu" hazırlanacak ve kamuoyu ile paylaşılacak.

BM İş Hayatı ve İnsan Hakları Rehber İlkeleri dikkate alınarak iş ve çalışma hayatına ilişkin ulusal rehber ilkeler hazırlanacak ve farkındalık artırıcı faaliyetler düzenlenecek.

Adliye basın sözcüleri, sözlü ve yazılı açıklamalar ile yargısal süreçler hakkında kamuoyunu hızlı ve doğru bir şekilde bilgilendirecek.

Yargının milletimize taahhüdü olan Türk Yargı Etiği Bildirgesinin uygulanırlığı ile adliyelerde bilinirliği ve görünürlüğü artırılacak.

Kamuoyunda insan haklarına ilişkin algı, ihtiyaç ve talep ile uygulamanın etkilerini ölçmek amacıyla alan araştırmaları yapılacak.

İnsan hakları ve adalet alanında sürdürülebilir bir iletişim stratejisi geliştirilecek. Bu bağlamda "insan hakları ve adalet" temalı sinema, tiyatro ve televizyon yapımları ile kısa film yarışmaları teşvik edilecek ve bu alanlarda kitle iletişim araçlarıyla eğitici ve öğretici nitelikte yayınlar yapılacak.

İnsan hakları alanında rol modeller ve başarı örnekleri uygun iletişim araçlarıyla kamuoyuna duyurulacak ve böylelikle iyi uygulamaların teşvik edilmesi sağlanacak.

- Bazı sınavlarda, adayların insan hakları hukuku alanındaki bilgileri de ölçülecek

"İnsan Hakları Eğitiminin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması" hedefine ulaşmak amacıyla insan hakları bilincinin küçük yaşlardan itibaren yerleşmesi amacıyla ilk ve ortaöğretimde insan hakları konulu ders programları geliştirilecek.

İlköğretim ve ortaöğretimde insan hakları ve adalet konulu dersleri veren öğretmenlere yönelik sertifika programları düzenlenecek, bu derslerin işlenmesi sırasında hukuk fakültesi mezunlarından da yararlanılacak.

İnsan hakları dersi, hukuk fakültelerinde zorunlu hale gelecek, ilgili diğer fakültelerin ders kataloglarında da yer alacak.

İnsan hakları alanında lisansüstü programlar ile akademik araştırmalar teşvik edilecek, süreli ve süresiz yayınlar hazırlanacak.

Üniversitelerde insan hakları anabilim dalı ile insan hakları araştırma merkezleri yaygınlaştırılacak.

Kamu Personeli Seçme Sınavı, Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı, Hakim ve Savcı Adaylığı Sınavı gibi sınavlarda, adayların insan hakları hukuku alanındaki bilgileri de ölçülecek.

Adalet Bakanlığı tarafından "İnsan Hakları Eğitimi" konulu sertifika programları düzenlenecek, insan haklarına yönelik proje ve çalışmalarda bu sertifika sahiplerinin uzmanlıklarından faydalanılacak.

- Adalet meslek yüksekokullarının sadece örgün eğitim vermesi sağlanacak

"Hukuk Eğitiminin Kalitesinin Artırılması" hedefi doğrultusunda, hukuk fakültelerinde öğrenim süresi 5 yıla çıkartılacak, hukuk metodolojisi, hukuki gerekçelendirme ve karar yazımı ile adalet psikolojisi gibi derslerle, programlar zenginleştirilecek ve eğitimin uygulamayla bağlantısı güçlendirilecek.

Hukuk fakültelerine girişte uygulanan 125 bin başarı sıralaması şartı önümüzdeki yıl 100 bine yükseltilecek, süreç içerisinde bu başarı sıralaması şartı kalite odaklı daha da iyileştirilecek.

Hukuk fakültelerinin kontenjanları daha nitelikli eğitim verilmesini sağlayacak düzeyde tutulacak. Bu fakültelere öğrenci alınabilmesi için gerekli öğretim üyesi ve anabilim dalı sayısına ilişkin standartlar yükseltilecek.

Hukuk fakültesi dekanları sadece hukuk fakültesi mezunu akademisyenler arasından belirlenecek.

Adalet meslek yüksekokullarının sadece örgün eğitim vermesi sağlanacak.

Yargı kurumları ile hukuk fakülteleri arasında yaygın iş birliği mekanizmaları geliştirilecek ve "hukuk kliniği" uygulamaları yaygınlaştırılacak.

Adalet Bakanlığı ile hukuk fakülteleri arasında hukuk eğitiminin geliştirilmesi ve mesleki kalitenin artırılmasına yönelik iş birliği güçlendirilecek.

- "Hukuk Araştırmaları Enstitüsü" kurulacak

"Uluslararası İnsan Hakları Mekanizmaları ile İş Birliğinin Geliştirilmesi" hedefi çerçevesinde, Türkiye'nin insan haklarına ilişkin taraf olmadığı uluslararası sözleşmeler ve ek protokollerin imza ve onay süreçleri gözden geçirilecek.

Başta AİHM ve BM İnsan Hakları Konseyi olmak üzere uluslararası insan hakları mekanizmaları ile iş birliği geliştirilecek.

İnsan hakları hukukuyla ilgili uluslararası gelişmeleri takip etmek ve hukuki olgulara ilişkin toplumsal talep ve ihtiyaçları dikkate alarak yeni politika önerileri geliştirmek üzere "Hukuk Araştırmaları Enstitüsü" kurulacak.

Hakim, savcı, avukat, kamu görevlileri ve akademisyenler ile lisans veya lisansüstü eğitim alanların başta insan hakları olmak üzere farklı hukuk disiplinlerinde yurtdışında eğitim görmeleri için "İnsan Hakları Araştırma Bursu" sağlanacak.

Uluslararası insan hakları kurumlarında görev alabilecek nitelikte, yetişmiş uzman sayısı artırılacak.

AİHM kararları ile insan haklarına ilişkin uluslararası rapor, rehber ve benzeri belgeler, tercüme edilerek ilgili kurumlarla paylaşılacak.

- "Yeni ve Sivil Bir Anayasa"

Planın "Yeni ve Sivil Bir Anayasa" başlıklı bölümünde ise İnsan Hakları Eylem Planı ile ortaya konulan temel yaklaşımın, insan haklarını korumayı ve geliştirmeyi devletin asli görevi olarak kabul etmesi olduğu belirtildi.

Bir yandan son 18 yılda kaydedilen önemli gelişmelerin muhafazası, diğer yandan uygulamada görülen bazı sorunların çözülmesi ve mevzuatın geliştirilmesinin hedeflendiği ifade edilen bölümde, hak ve özgürlükler alanında bugüne kadar kaydedilen gelişmelerle önümüzdeki süreçte yapılacak çalışmaların kalıcı hale gelmesinin ise insan haklarına duyarlı yaklaşımın kamu yönetimine ve topluma temel davranış biçimi olarak yerleşmesiyle mümkün olacağı kaydedildi.

Bu nedenle Eylem Planı'nda önemli mevzuat değişikliklerine işaret edildiği belirtilen bölümde, getirilen bu önerilerde, eksen ve çerçevenin belirlendiği, şeffaf ve katılımcı bir anlayışla ilerleyecek hazırlık sürecinden sonra yapılacak değişikliklerin eksiksiz ve amaca uygun olacağının muhakkak olduğu bildirildi.

Hak ve özgürlükleri koruyup geliştirecek siyasal ve toplumsal iradenin en güçlü ve korunaklı zemininin anayasa olduğuna dikkat çekilerek, "Temel felsefesi bireyin özgürlüğü ve korunması olan, yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını güçlendirmeye yönelik kurumsal güvenceleri içeren yeni bir anayasa yapılması, Türkiye'de demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünün kökleşmesi bakımından vazgeçilmez öneme sahiptir." değerlendirmesinde bulunuldu.

İlgili bölümde, doğrudan milletin hazırlayacağı ve ruhunda milli iradenin olacağı bir toplumsal sözleşme metninin, ülkenin, Cumhuriyet'in 100. yılını karşılamaya hazırlandığı önümüzdeki dönemde çok daha anlamlı olacağı belirtildi.

Türkiye'nin askeri müdahalelerle kesintiye uğratılmış demokrasi tarihinin, milletin evrensel değerlere dayalı sivil ve demokratik bir anayasaya sahip olmasına imkan vermediğine işaret edilen bölümde, "Devleti yaşatmayı ancak insanı yaşatmakla mümkün gören bir yaklaşımla, insan hak ve özgürlüklerini teminat altına almayı görev olarak bilen yeni bir anayasa yapılması tarihi bir sorumluluk olarak görülmelidir." ifadesine yer verildi.

Bu yöndeki çalışmanın aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin amacına uygun düşecek ve sistemin işleyişini daha da güçlendireceğine dikkat çekilen bölümde, insan haklarına dayalı bir devlet anlayışını öngören, yeni ve özgürlükçü bir anayasanın hazırlanması için bir başlangıç noktası olarak görülmesi halinde, belgenin en önemli işlevlerinden birini yerine getirmiş olacağı bildirildi.

İlgili bölümde, şu ifadelere yer verildi:

"Sonuç itibarıyla, İnsan Hakları Eylem Planı, reform sürecinde ne ilk ne de son adımdır. Reform ajandasında yeni bir sayfa daha açacak belge, ülkemizin ileri demokrasi yürüyüşüne ve yeni anayasa çalışmalarına güçlü bir katkı sunacak, merkezine insan haklarını alan temel politika belgesi olacaktır. Belgenin hedefi, her bir vatandaşımızın hak ve özgürlükler konusunda maddi ve manevi varlığını tam olarak güvende hissetmesi, amacı ise sistemin hak ve özgürlük temeline oturtulmasıdır. Belge, devletin milletimize 'Özgür Birey, Güçlü Toplum' taahhüdüdür. Bu taahhüdün yerine getirilmesi için bütün kurumlarımıza düşen görev ve sorumlulukların takip, takdir ve değerlendirmesi millete aittir."

Eylem Planı, Cumhurbaşkanlığı koordinasyonunda sorumlu bakanlıkların ve ilgili kurulların temsilcilerinden oluşan "İzleme ve Değerlendirme Kurulu" tarafından izlenip değerlendirilecek.

İnsan Hakları Eylem Planı, Türkçe ve İngilizce olarak Adalet Bakanlığının internet sitesinde yayımlandı.

AA