Devlet Başkanı Şi, Şanghay İşbirliği Örgütünün Çin'in Tiencin şehrinde düzenlenen 25. Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı'nın açılışında konuştu.

Örgütün kuruluşundan bu yana çok taraflılık anlayışıyla hareket ettiğini, yoğun istişareye ve faydaların paylaşılmasına dayalı bir küresel yönetim anlayışını ortaya koyduğunu belirten Şi, "ŞİÖ, uluslararası eşitliğin ve adaletin yanında olarak, uygarlıkların kapsayıcılığını ve birbirinden öğrenmesini savunarak hegemonyacılığa ve güç siyasetine karşı etkin bir güç haline geldi." dedi.

Çin lideri, örgüt üyelerine farklılıkları kenara koyup işbirliğini ve dayanışmayı geliştirme çağrısında bulunarak, "Eşit ve düzen içinde çok kutuplu bir dünyayı ve evrensel olarak kapsayıcı bir ekonomik küreselleşmeyi savunmalı, küresel yönetim sistemini daha eşit ve adil hale getirmeliyiz." ifadesini kullandı.

Ekonomik İşbirliği

ŞİÖ'nün üye, gözlemci üye ve diyalog ortağı olarak 26 ülkenin katılımıyla dünyanın en geniş bölgesel örgütü haline geldiğine dikkati çeken Şi, 50'den fazla alana yayılan işbirliğinin 30 trilyon dolara yakın bir değer yarattığını dile getirdi.

Şi, Çin'in ŞİÖ üyesi ülkelerle ticaretinin 2,3 milyar doları aştığını, yatırımlarının 84 milyar dolara ulaştığını vurgulayarak, şunları kaydetti:

"Mega büyüklükteki pazarlarımızın ve üye ülkeler arasındaki ekonomik tamamlayıcılığın gücünden daha fazla faydalanmak için ticaret ve yatırımların kolaylığını artırmalı, enerji altyapısı, yeşil sanayi, dijital ekonomi, bilimsel ve teknolojik inovasyon ve yapay zeka alanında işbirliğini geliştirmeliyiz."

Şi, ülkesinin bu yıl ŞİÖ üyesi ülkelere 2 milyar yuan (280 milyon dolar) bağış yapacağını ve ŞİÖ Bankalar Arası Konsorsiyumu üzerinde üye ülke bankalarına 10 milyar yuan (1,4 milyar dolar) kredi sağlayacağını bildirdi.

Çin lideri, gelecek 5 yılda ŞİÖ üyesi ülkelerde "Luban Atölyesi" adı verilen mesleki eğitim merkezlerinden 10 tane açmayı, 10 bin kişiye mesleki eğitim sağlamayı taahhüt etti.

İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan: ŞİÖ daha barışçıl ve ekonomik işbirliğine dayalı bir dünya için somut adımlar atmalı

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan da ŞİÖ 25. Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi'nde yaptığı konuşmada, bölgesel krizlerin yönetimi için dışişleri bakanlarından oluşan bir kriz komitesinin kurulmasını teklif etti.

Komitenin, üyelerin egemenliğine yönelik ihlallerde hızlıca müdahale edebilecek bir yapıda olması gerektiğini belirten Pezeşkiyan, "İran, uluslararası sistemin çok kutupluluğunun önemli sütunlarından biri olan Şanghay İşbirliği Örgütü'nün daha barışçıl ve ekonomik işbirliğine daha elverişli bir dünya oluşturmak için somut adımlar atması gerektiğine inanmaktadır." dedi.

Bu bağlamda, İran'ın "barışın inşasının gerekliliği" ve "tek taraflı yaptırımların etkisini azaltmak için mali işbirliğinin güçlendirilmesi gerekliliği" olmak üzere iki konuda özel öneri sunduğunu dile getiren Pezeşkiyan, şöyle devam etti:

"Bölgesel barış ve güvenliği tehdit eden çeşitli krizler konusunda görüş alışverişinde bulunmak ve istişarelerde bulunmak, kriz yönetimine ilişkin operasyonel öneriler geliştirmek ve bunların takibi için bir mekanizma sağlamak amacıyla üye devletlerin dışişleri bakanlarından oluşan bir komitenin oluşturulması gerekmektedir. Bu komite, olası ve fiili çeşitli krizlerde bir üyenin talebi üzerine derhal toplanma yetkisine sahip olmalı ve örgütün entelektüel ve operasyonel kolu olarak uygun bir rol üstlenmelidir. Özellikle bir üyenin egemenliği ihlal edildiğinde, bu mekanizma derhal tepki vermeli ve egemenliği ihlal edilen üyeyi çeşitli kanallar aracılığıyla desteklemeye çalışmalıdır."

Pezeşkiyan, Batılı ülkelerin tek taraflı yaptırımlarının üye ülkelerin ekonomik ilişkilerine zarar verdiğini hatırlatarak, bu sorunun çözümü için ulusal para birimleriyle ödemenin yaygınlaştırılması, dijital altyapıların kurulması ve çok taraflı para takas fonunun oluşturulmasını kapsayan "ŞİÖ Özel Hesaplar" mekanizmasının güçlendirilmesini önerdi.

İran'ın jeopolitik konumunu kullanarak bölgesel işbirliğinin geliştirilmesine katkı sağlamaya hazır olduğuna da işaret eden Pezeşkiyan, Hint Okyanusu kıyısındaki Çabahar Limanı’nın ulusal demiryolu ağına bağlanmasıyla, Çin ve Orta Asya ülkeleri ile Afganistan’ın erişiminin artacağına dikkati çekti.

Pezeşkiyan, ŞİÖ’nün 10 yıllık kalkınma stratejisinin altyapı, teknoloji, enerji ve dijital ekonomi gibi alanlarda işbirliğini artırmak için büyük fırsat sunduğunun altını çizdi.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in küresel yönetişimde reform çağrısını desteklediklerini de vurgulayan Pezeşkiyan, bu girişimlerin daha adil ve çok kutuplu bir dünya düzeni için önemli olduğunu kaydetti.

Şanghay İşbirliği Örgütü

ŞİÖ, ilk olarak 1996'da sınır güvenliği ve ekonomik işbirliği ittifakı olarak Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından oluşturuldu. O yıllarda "Şanghay Beşlisi" olarak anılan gruba 2001'de Özbekistan'ın da dahil edilmesiyle örgütün kuruluşu gerçekleşti.

2017'de Kazakistan'da düzenlenen Astana Zirvesi'nde Hindistan ve Pakistan'ın üyelik süreçleri tamamlanırken 2021'de Tacikistan'da düzenlenen Duşanbe Zirvesi'nde İran'ın, 2024'te Kazakistan'da düzenlenen Astana Zirvesi'nde Belarus'un katılımıyla örgütün üye sayısı 10'a ulaştı.

Moğolistan ve statüsü Eylül 2021'den bu yana aktif durumda bulunmayan Afganistan, örgütte "gözlemci" olarak yer alırken ŞİÖ'nün, aralarında Türkiye'nin de olduğu 14 ülkeyle "diyalog ortaklığı" bulunuyor.

Örgüt üyesi ülkelerin yüz ölçümlerinin toplamı, Avrasya kıta parçasının yaklaşık yüzde 65'ini kapsıyor, dünya nüfusunun yüzde 40'ını ve küresel gayrisafi hasılanın yüzde 30'unu temsil ediyor.

AA