GÖZ – ETTİM
Vergi Hukukunun kanuniliği Anayasamızın 73. Maddesi tarafından düzenlenmiştir. Herkes mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi, resim, harç benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur değiştirilir ve kaldırılır. Verginin unsurları, konusu, doğuran olayı, mükellef ve sorumlusu, matrahı, oranı, tarih, tahakkuk, tahsil, usulleri belirli olmalıdır. Bu durum adil olmayı, güvenlikli olmayı ve keyfi olmamayı içermektedir.
Göz etmek kelime anlamı ile göz işareti ile anlaşmayı ya da anlatımı ifade eder. Tebliğ tanımı belirli konularda bakanlık ve diğer kamu kurumları tarafından yayınlanan duyuru bilgilendirme yazılı metinlerdir. Tebliğler üst normlara aykırı olamaz.
Gözetim uygulaması bir malın ithalat sürecinde yerli üreticilere zarar verecek veya zarar tehdidi yaratacak miktar şartlarda artması halinde ithalatın Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü’nce düzenlenecek gözetim belgeleri ile izlenmesi, yerli üreticilerin korunması ve ithalattan kaynaklanan vergi kayıplarının önlenmesi amacıyla; belirli bir dönem boyunca eşyanın ithalatında üzerinden vergi hesaplanacak kıymete, birim başına eşya için asgari fiyat belirlemesidir. Gözetim uygulaması ithalatta asgari fiyatın altında kalındığında ortaya çıkmaktadır. Asgari fiyat altında kalındığında Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü’ne (İGM) müracaat edilir.
Gözetim belgesi beyanname tescilinde gümrük idaresince aranır. Beyanname ekibinde takibi yapılır. Problem ürün grubunda belirlenen asgari referans kıymetin altında kalındığında ortaya çıkmaktadır. Firmalar belge almamakta ya da İGM’den alamamakta, topu Gümrük İdaresi’ne atmaktadırlar. İthalatta kıymet / matrah anlaşmalarla 4458 sayılı Kanunun içine işlenmiştir. Anayasada kanunilik ilkesine göre belirlenmiştir. Oranı tarh tahakkuk tahsil usulleri belirlenmiştir.
Referans kıymetin altında kalındığında vergilendirme usulü Tebliğlerle İGM tarafından düzenlenmeye çalışılmakta, kendisi belge düzenlemediğinde top Gümrük İdaresinin sırtına atılmaktadır. Halbuki Tebliğleri kendisi çıkarmaktadır. Referans fiyatın kalan ithalatlarda vergisel eklemeler, beyanname tahakkuk tablosunda bulunmamaktadır. Artı gözetim uygulaması süre sonunda yaptırıma dönüşme olmaz ise bu bedeller ilgili firmalara hukuken iade edilebilir.
Bu durumu kaldırmak için İGM kendi tercihine göre referans fiyatın altında kalan kıymetlerde ithalatlarda kanuna göre oluşan satış bedeli sistemine göre vergilendirme unsurlarını gümrük idaresine terk ettirmekte CIF değerinin yanına birim referans fiyata göre oluşacak kıymete kadar ek; yurtdışı diğer giderlere yaptırmaktadır.
Bu durum beyannamede ithalat aşamasında vergilendirme unsurlarında Anayasanın73 Maddesi kanunilik ilkesine aykırıdır. İthalat Genel Müdürlüğü takibat yapacaksa kendisi de bir kamu tüzel kişiliği olduğundan Tebliğleri de kendi çıkardığından belgeleri de kendi düzenlediğinden mükelleflerin vergisel yükümlülüklerini Anayasanın 73. Maddesine göre tarh tahakkuk tahsil unsurlarına göre kendileri takip etmelidirler.
İGM tarafından Gümrük İdaresi üzerine atılarak kurtulmaya çalışılan gözetim uygulaması 2004 yılından beri her seferinde yargıdan dönmekte kargaşaya sebebiyet vermektedir. Onlarca yıldır devam eden gözetimler vardır. Halbuki süreleri vardır. Süre sonunda inceleme biteceğinden ya vergi konulur ya da vergi kaldırılır. O kadar uzun inceleme sürmez. İGM tarafından oluşturulan hukuki alt yapısı olmayan durumları Gümrük İdaresini üzerine atarak kargaşaya sebebiyet verilmektedir.
Şimdi bakalım Ticaret Bakanlığı tarafından Eylül 2025 kadar yayınlanan Makroekonomik görünümde bulunan veriler.
Ülkemizde, damping ve sübvansiyona karşı 64 ürün grubunda 136 önlem; 11 korunma önlemi; önlemin etkisiz kılınmasına karşı18 ürün grubunda 45 ülkeye karşı 118 önlem; 4570 üründe ilave gümrük vergisi (İGV); 2024 yılında 70,4 milyar USD ithalatta İGV, 2025 yılı 8 aylık dönemde 55,6 milyar USD ithalatta İGV uygulanmaktadır. 159 ürün grubunda farklı zamanlarda başlayan gözetim uygulaması devam etmektedir.
Gelelim 13 Kasım 2025 tarihli Resmi Gazete’de çıkan Danıştay Vergi Daireleri Kurulu 2025/15-16 sayılı Kararına.4458 sayılı GK 211 Maddesine göre 3 yıl içinde geri verilmesi idareden talep edilip dava konusu edilen Gözetim kıymeti yurtdışı giderlere ekletilip vergi matrahına eklettirilen değerler mahkeme kararı ile iade edilemeyecektir denilmiştir.
4458 sayılı GK 242 Maddesine göre 15 gün içinde itiraz edilen tahakkuklara mahkemelerce talep edilmesi halinde bedelin iade edilebileceğini hüküm altına bağlamıştır. Bu durum aynı durumdaki Gözetim değerlendirmelerini 4458 sayılı GK Kanunundan doğmamaktadır. Takibi ve değerlendirmeleri İGM tarafından kendi hukuki dayanakları üzerinden yapılmalıdır.
Mahkeme tarafından verilen kararla Geçmiş dönem GK tarafından ikiye bölünmüştür. GK ile gözetim uygulaması çözülemez. 2024 yılında çıkarılan alt mevzuat Tebliğlerle yama tutmamaktadır revize edilmelidir. Belge takibi tarh tahakkuk tahsil unsurları Anayasamızın 73. Maddesine uygun hale getirilmelidir.
‘Göz-etmekle kaş-etmekle vergisel yükümlülükler konulamaz kaldırılamaz değiştirilemez.’
-YAZARDAN KULİS NOTUDUR-
İddia odur ki, Ankara yolluklara da el atıyor !
.................